سلام و درود بر پدر و مادر های عزیز و گرامی
تقریباً می توان به طور قطع گفت که همه ی پدر و مادرها در طول دوران فرزندپروری خود طعم لج و لجبازی کودک خود را چشیده اند! شاید بگویید هم اکنون نیز با این پدیده مواجهید و نمی دانید که در برخورد با لجبازی های کودک خود چه کنید و چه واکنشی از خود نشان دهید که صحیح بوده و کارساز باشد! برای روشن شدن موضوع اساساً باید دید چرا کودکان دست به لجبازی می زنند!؟
چرا کودکان لجبازی می کنند و شیوه های برخورد درست با لجبازی های کودکان چیست!؟
همه ی پدر مادرها این جملات و یا شبیه آن را از کودکان خود پس از دوسالگی شنیده اند: نه، من الان غذا نمی‌خوام، کاکائو می‌خوام- نه، من نمی‌خوام الان بخوابم- نه، من این لباس رو نمی‌پوشم. همه ما این تجربه رو کمابیش داشته ایم که وقتی بچه‌ها به دو سالگی نزدیک می‌شوند، هر سوالی که از آنها می‌پرسید، با یک «نه» در ابتدای پاسخ روبرو می‌شوید. جالب است بدانیم که هیچ کودکی لجباز به دنیا نمی‌آید. یادمان باشد شاید نتوانیم همواره این نوع از رفتار کودکان را «لجاجت» بنامیم. لجبازی در کودکان دلایل متفاوتی دارد و در بعضی سنین طبیعی بوده و نشانه رشد شخصیت کودک به شمار می‌رود. با این حال، وقتی نافرمانی‌های کودک از ما زیاد می‌شود، احساس کلافگی می‌کنیم و دنبال راه چاره می گردیم. فراموش نکنیم که کنترل بیش از حد ما والدین و زیر نظر گرفتن تمام رفتارهای کودک می‌تواند موجب افزایش لجبازی در کودکان شود. گاهی اوقات، ما والدین به علت آگاهی نداشتن از شرایط کودک، با انجام رفتارهای خشن و امر و نهی‌های بی‌مورد به فرزندمان باعث تشدید رفتار او و ایجاد اختلالات و مشکلات رفتاری آینده می‌شویم. ما این را می دانیم که تعامل با یک کودک لجباز، یک چالش روزانه برای همه والدین است. به طوری که اگر راهکارهای برخورد با لجبازی کودکان را ندانیم، هر مساله کوچکی در هر ثانیه می‌تواند تبدیل به مبارزه ای خسته کننده شود. مدیریت این کار، نیاز به آگاهی، صبر و درک فراوان ما پدرها و مادرها دارد. اگر این درک و دانش و صبر را نداشته باشیم، می‌توانیم لطمات جبران ناپذیری به فرزند خود زده و آینده اش را تحت تاثیر قرار دهیم.
خاطرتان هست که در طول مطالب مرتبط با فرزندپروری بارها و بارها بر روی ایجاد رابطه ی تعاملی مفید و موثر با کودک خود سخن گفتیم. اینکه چگونه همیشه با او گفتگوی متین، صبورانه و همدلانه داشته باشیم!؟ در اینجا نیز این نکته را گوشزد می کنیم اگر می خواهیم فرزندمان با ما لجبازی نکند، همواره یک رابطه شیرین بین ما و فرزندمان می‌تواند چاره اصلی برطرف کردن لجبازی کودکمان باشد. اینکه اجازه‌ی صحبت کردن به آنها داده شود و حرف‌هایشان شنیده شود. ایجاد گفتگوی دوطرفه بین والدین و کودک، در شکل‌گیری یک رابطه صحیح و کاهش لجبازی کودکان نقش موثری دارد. در کنار این کار مهم، نقاط مثبت در رفتارهای کودک خود را ببینیم و آن را تشویق کنیم! فرزند ما بیشتر از آن‌که احتیاج داشته باشد به روی رفتارهای لجبازانه‌اش تمرکز کنیم، نیاز به رشد و تقویت رفتارهای مثبتش دارد. تحسین کردن و دادن پاداش به رفتارهای خوب، روی هر کودکی جواب می‌دهد و لجاجت او را به طرز شگفت انگیزی کاهش می دهد. نکته ی دیگر این است که در عین حالی که هیچگاه نباید تسلیم خواسته های کودک خود در هنگام لجبازی اش شویم(چون اگر با لجبازی به خواسته اش برسد، می آموزد که با تکرار لجبازی هایش همواره می تواند به خواسته هایش برسد و این رفتار منفی در او تقویت می شود). ما باید او را درک کرده و با او گفتگو و همدلی کنیم. برای درک بهتر رفتار یک کودک لجباز، باید سعی کنیم از دیدگاه او به موقعیت نگاه کنیم. ما باید خودمان را جای او بگذاریم و سعی کنیم متوجه شویم که کودکمان چه شرایطی را تحمل می‌کند. هرچه بیشتر فرزند خود را بشناسیم، بهتر می‌توانیم با لجبازی های او مقابله کنیم. تنها چیزی که آنها نیاز دارند عشق و همدلی و گفتگو است. و برعکس اگر در مقابل لجبازی های کودکمان عصبی شویم و با آنها دستوری و آمرانه برخورد کنیم، وارد بد کارزاری شده ایم!
یادمان نرود که زور و اجبار همیشه برعکس جواب می دهد. وقتی کودک را برای انجام کاری اجبار می‌کنیم در واقع تمایل او را برای لجبازی و سرپیچی افزایش می‌دهیم. گاهی والدین فکر می‌کنند این یک جنگ قدرت است و حتماً می خواهند پیروز شوند ولی در این مواقع باید به خودمان یادآوری کنیم، این جنگ‌ها باعث می‌شود که مهم‌ترین چیز، یعنی رابطه با فرزندمان را از دست بدهیم و این یک باختن بد است! پس دستور دادن به کودک لجباز، یک روش نادرست برای شعله‌ور کردن سرکشی اوست. در عوض، می‌توانیم راههایی را پیشنهاد کنیم تا او احساس کند بر زندگی خود کنترل دارد. محدود نگه داشتن انتخاب‌ها برای جلوگیری از سردرگمی، بهترین کاری است که می‌توانیم برای کاهش لجبازی او انجام دهیم. به عنوان مثال، اگر از او می خواهیم اتاقش را تمیز کند، به جای این که بگوییم زودباش پاشو اتاقتو زودتر تمیز کن! از او بپرسیم دوست داری برای تمیز کردن اتاقت از کجا شروع کنی؟ تختخوابت یا اسباب‌بازی ها یا کمد لباسات؟ حتی گاهی خوب است پیشنهاد همکاری هم بدهیم! ما قرار نیست با فرزندمان بجنگیم و خانه را میدان جنگ و لج و لجبازی کنیم. ما بزرگتر هستیم و زیبنده ی ماست که در اینگونه موارد مدیریت صحیحی بر نحوه ی رفتار خود و فرزندمان داشته باشیم. در هفته ی آتی باز هم روی این موضوع باهم حرف خواهیم زد. لازم است تا در اینگونه موارد تمرکز و دقت بیشتری به خرج دهیم. موفق و پیروز باشید.
تهیه، تنظیم و اقتباس: فاطمه موسوی، روان‌شناس و زوج درمانگر
شاهین نوش آبادی، مشاور امور خانواده