ایسناپلاس: امروزه همه‌ی ما زمان زیادی را صرف استفاده از شبکه‌های اجتماعی و به اشتراک گذاشتن افکار یا تصاویرمان می‌کنیم. علاوه بر این، به بسیاری از مواردی که دیگران به اشتراک می‌گذارند هم واکنش نشان می‌دهیم؛ پست‌هایی که می‌پسندیم را لایک می‌کنیم و برای پست‌های دیگران کامنت می‌گذاریم یا حتی آن‌ها را بازنشر می‌کنیم. این رفتارها یا به عبارت صحیح‌تر، ردپای دیجیتالی ما اگر رصد و جمع آوری و پردازش شود، اطلاعات زیادی را درخصوص شخصیت حقیقی‌مان یا حداقل کسی که وانمود می‌کنیم هستیم را نشان می‌دهد. کارشناسان هوش مصنوعی معتقدند که این ردپای دیجیتالی، تقریبا برای ساخت یک نسخه کپی از ما که پس از درگذشتنمان بتواند با دوستان و عزیزانمان چت کند و ارتباط داشته باشد کافی است.
آیا هوش مصنوعی می‌تواند به روند سوگواری بازماندگان کمک کند؟
کارشناسان فناوری و درمانگران غم و اندوه در حال بحث در مورد این ایده هستند که آیا فناوری و مشخصا هوش مصنوعی می‌تواند به غم و اندوه از دست دادن افراد کمک کند یا خیر. کارشناسان فناوری معتقدند که طراحی یک کپی دیجیتالی از کسی که از دنیا رفته با شبیه‌سازی صدا و تصویر آن‌ها می‌تواند در پذیرش بهتر مرگ برای اطرافیانش کمک کند و این فناوری به زودی در دسترس عموم قرار خواهد گرفت. این پیشنهاد کارشناسان فناوری باعث بحث‌های زیادی در توییتر شده است.
موضوع این بحث‌ها از آن‌جا شروع شد که پراتیک دسای، کارشناس ارشد هوش مصنوعی مستقر در آمریکا، ۸ آوریل در توییتی نوشت: «از این پس به‌صورت منظم شروع به ضبط صدای والدین، بزرگترها و عزیزان خود کنید. با جمع‌آوری داده‌های متنی، صوتی و ویدیویی کافی، احتمال ۱۰۰ درصد وجود دارد که آن‌ها پس از ترک بدن فیزیکی‌شان برای همیشه بتوانند با شما زندگی کنند. حتی تا پایان امسال ممکن است این امکان فراهم شود.»
این پست توییتری از زمان انتشار تاکنون ۱۱.۶ میلیون بار بازدید داشته و تقریبا هفت هزار بار بازنشر شده است.
پس از ارسال این توییت که جنجال زیادی به‌پا کرد و انتقاد بسیاری از کاربران را در پی داشت، بسیاری از کاربران اظهارنظر این کارشناس هوش مصنوعی را ایده‌ای مشابه به فیلم‌های آخرالزمانی دانستند و برخی دیگر از کاربران معتقد بودند که ایده‌ی شبیه‌سازی حیات مردگان، غیراخلاقی یا ناسالم برای سلامت ذهن بازماندگان است.
برخی دیگر از کاربران هم این ایده‌ی دسای را شبیه به داستان یکی از قسمت‌های سریال معروف آینه‌ی سیاه (Black mirror) دانستند. یکی از کاراکترهای این قسمت از سریال آینه‌ی سیاه، پس از مرگ نامزدش با کمک گرفتن از فناوری هوش مصنوعی، با او ارتباط برقرار می‌کند و با نامزد زنده شده‌اش زندگی می‌کند.
دسای بعدا در پاسخ به این انتقادات نوشت که «آن قسمت از سریال آیینه سیاه را تماشا کردم. الان متوجه شدم که تصمیم ارتباط داشتن با از دست رفتنگان یک مسئله‌ی کاملا شخصی است و من صمیمانه عذرخواهی می‌کنم که احساسات شما را جریحه‌دار کردم.»
اخیرا با توجه به پیشرفت‌های فراوان هوش مصنوعی و محبوب شدن چت‌بات‌هایی مانند ChatGPT، کاربران ضمن استفاده از آن‌ها و حیرت از پیشرفت‌های روزافزون پلتفرم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، با خطرات بالقوه‌ی توسعه‌ی بدون حد و مرز این فناوری هم آشنا شده‌اند. کارشناسان فناوری هم نظرات متفاوتی نسبت به قبل پیدا کرده‌اند و موضوع ساخت کپی دیجیتالی از افراد پس از مرگ مورد تردید آن‌ها قرار گرفته است.
آیا امکان دارد که افراد پس از مرگ بتوانند به کمک هوش مصنوعی به زندگی ادامه دهند؟
ریچارد خوری، رئیس انجمن هوش مصنوعی کانادا (CAIAC) معتقد است که با استفاده از فناوری هوش مصنوعی به‌صورت بالقوه می‌توان یک کپی دیجیتالی از افراد درگذشته ایجاد کرد و با آن‌ها ارتباط برقرار کرد اما این کپی‌های دیجیتالی از افراد درگذشته، نمی‌توانند کاملا آدم از دنیا رفته را زنده کنند.
خوری می‌گوید «در حال حاضر می‌توانیم با جمع‌آوری اطلاعات شخصی مانند تصویر، صدا، نمونه‌ی ویدیو و همچنین ردپای دیجیتالی افراد در شبکه‌های اجتماعی، یک کپی دیجیتالی از فرد درگذشته را بازسازی کنیم اما این کپی ساخته شده کافی نیست. ما قسمت‌های مهمی از هویت فرد متوفی مانند حافظه، ایده‌های شخصی، نحوه‌ی نگرش و شخصیت افراد را نمی‌توانیم بازسازی کنیم.»
در حال حاضر علیرغم پیشرفت‌های خیره‌کننده‌ی هوش مصنوعی، کارآمدترین چت‌بات‌های ساخته شده مبتنی بر این فناوری هم برای پاسخ دادن به سوالات کاربران، داده‌های جمع‌آوری شده از اینترنت را ارائه می‌کنند و نمی‌توانند تفاوتی بین حقیقت و دروغ یا شایعات قائل شوند. این مسئله نگرانی‌های زیادی را درخصوص پتانسیل بالقوه این فناوری در گسترش و انتشار اطلاعات غلط یا (Misinformation) ایجاد کرده است.
ریچارد خوری در ادامه می‌گوید «با توجه به ساختار هوش مصنوعی که قادر به تفکر نیست، از انسان آموزش می‌بیند و اطلاعاتش را هم از اینترنت گردآوری می‌کند، بازسازی هویت کامل انسانی که شامل احساسات منحصر به‌فرد و خاطرات و عواطف پیچیده و منحصربه‌فرد است تقریبا ناممکن است.»
علیرغم مشکلات مربوط به مستندسازی تمام لحظات زندگی یک فرد برای آنکه بتوان با هوش مصنوعی او را به‌نوعی زنده کرد، مشکلات دیگری هم وجود دارند.
خوری در این مورد می‌گوید «برای آنکه بتوانیم یک فرد مرده را با هوش مصنوعی زنده کنیم باید تک تک مواردی که او در طول حیاتش زندگی کرده را مستند کنیم و اطلاعات آن را داشته باشیم تا هوش مصنوعی بتواند به‌طور دقیق آن‌ها را شبیه‌سازی کند.» خوری می‌گوید «در صورت قادر بودن به انجام چنین کاری، یکی از چالش‌های ما این است که «آنچه ما از زندگی افراد در اختیار داریم که گردآوری و مستند کنیم با چیزی انسان‌ها واقعا هستند بسیار متفاوت است.»
خوری می‌گوید «خاطرات از اتفاقات مختلف پس از گذشت چند سال شکل مبهمی به خود می‌گیرند. مغز انسان طوری طراحی شده که خاطراتش از اتفاق‌های مختلف را نسبت به احساساتی که به آن اتفاق داشته به یاد می‌آورد. خاطرات ما از موضوعات مختلف لزوما با حقیقت آن واقعه منطبق نیست. به همین دلیل هوش مصنوعی نمی‌تواند به‌صورت درست و صحیح یک نسخه کپی شده از یک فرد مرده بسازد.»
بنابراین هوش مصنوعی به‌تنهایی نمی‌تواند فکر کند. ساختارش براساس ورودی اطلاعات از اینترنت است. از انسان آموزش می‌بیند و اگر هم بتواند یک کپی دیجیتالی از یک فرد مرده بسازد، آن کپی صرفا یک نسخه سطحی با پاسخ‌ها و اطلاعات سطحی خواهد بود.
توسعه‌ی ربات‌های سوگواری در چین
ظهور و توسعه‌ی ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی مولد در چین، عده‌ای را به فکر زنده کردن عزیزان از دست رفته خود انداخته است. این توسعه‌دهندگان، اطلاعاتی مانند تصاویر، ویدیوها و صداهایی از فرد متوفی را جمع آوری می‌کنند و با ارائه‌ی آن‌ها به یک سیستم مبتنی بر هوش مصنوعی، ربات‌هایی می‌سازند که می‌تواند رفتار فرد متوفی را شبیه‌سازی کند.
برای نمونه یک مهندس نرم‌افزار جوان چینی به نام یو جیالین به تازگی یکی از این ربات‌های سوگواری را برای پیدا کردن فرصت خداحافظی با پدربزرگش که یک دهه پیش از دنیا رفته توسعه داده است.
ایده‌ی ساخت این ربات سوگواری در سال ۲۰۲۰ به فکر یو جیالین خطور کرد. او به مقاله‌ای با موضوع همگام‌سازی حرکات لب با صدای ضبط شده برخورد کرد و پس از خواندن آن مقاله به یاد پدربزرگش افتاد که یک دهه پیش درگذشته بود و این سوال را از خودش پرسید که «آیا می‌توانم پدربزرگم را با استفاده از این فناوری دوباره ببینم؟»
رباتی که یو جیالین توسعه داده، تنها نمونه‌ی موجود نیست و ساخت این نرم‌افزارها حالا به موضوعی محبوب در چین تبدیل شده‌اند و بسیاری از توسعه‌دهندگان دست به ساخت چنین ربات‌هایی می‌زنند تا مردم فرصت ارتباط با عزیزان از دست رفته‌شان را داشته باشند.
ایده‌ی ساخت ابزارهایی مبتنی بر فناوری برای ارتباط با درگذشتگان سال‌هاست که وجود داشته و تاکنون اپلیکیشن‌های مختلفی برای این منظور توسعه داده شده اما حالا با رشد سریع فناوری هوش مصنوعی مولد، توانایی ربات‌های سوگواری پیشرفت زیادی کرده و این ربات‌ها می‌توانند پاسخ‌های شخصی‌سازی شده بیشتری بدهند و به سوالات دیگران تا جایی که ورودی اطلاعاتشان کافی باشد به سوالات پاسخ دهند.
هایبینگ لو، استاد اطلاعات و تجزیه و تحلیل در دانشگاه سانتا کلارا درباره‌ی چرایی محبوبیت روزافزون توسعه‌ی ربات‌های اندوه در چین می‌گوید نمونه‌های ساخته‌شده ی قدیمی از این ربات‌ها به مجموعه وسیعی از داده‌ها نیاز داشتند اما حالا با پیشرفت هوش مصنوعی و همچنین چت‌بات ChatGPT، مهندسان غیرمتخصص هم می‌توانند مدل‌های زبان را با نکاتی از گذشته یک فرد گردآوری می‌کنند، یک ربات سوگواری بسازند که تقریباً با ظاهر فرد مرده مطابقت دارد و مانند او صحبت می‌کند و تاحدودی فکر می‌کند.
او در ادامه می‌گوید، با کمک فناوری امروز، برای یادگیری سبک و لحن حرف زدن یک انسان، علیرغم گذشته به نمونه‌های بسیار زیاد برای تقلید نیازی نداریم.
هایبینگ لو که تحقیقاتش بر روی هوش مصنوعی متمرکز است در ادامه می‌گوید «سیستم هایی مانند ChatGPT که برنامه‌ای محبوب و مبتنی بر متن است با پیشرفت‌هایی که تا امروز کرده توانایی این را دارد که یاد بگیرد بیشتر مردم چگونه صحبت می‌کنند یا می‌نویسند و شما برای تهیه‌ی یک کپی از یک انسان درگذشته، فقط باید کمی سیستم‌ها را تغییر دهید تا شباهت ۹۹ درصدی با شخص فوت شده داشته باشد. با پیشرفت‌های امروزی، تفاوت‌های فاحش نوع پاسخ دادن ربات سوگواری با فرد حقیقی درگذشته، حداقل خواهد بود.»
مدل‌های مولد هوش مصنوعی تاحدی پیشرفت کرده‌اند که می‌توانند رمان‌های کمیک کامل بسازند. مانند رمان Cyberpunk: Peach John که اخیرا در ژاپن عرضه شد.
گریف‌بات یا ربات سوگواری چیست؟
گریف بات یا ربات سوگواری ابزارهایی هستند که اطلاعاتی مانند تصاویر، ویدیوها، صداها و حتی نمونه‌ای از پیام‌های فرد متوفی را می‌گیرند و با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین برای جمع‌آوری اطلاعات، یک کپی دیجیتالی و شخصیتی شبیه‌سازی شده از فرد متوفی را ارائه می‌دهند و نزدیکان فرد درگذشته می‌توانند با این ربات‌ها به صورت متنی یا تصویری پیام رد و بدل کنند.
این ربات‌های سوگواری در سال‌های اخیر با استقبال مواجه شده‌اند و بسیاری از کسانی که حرف‌های ناگفته‌ای با عزیزان از دست رفته‌شان دارند از این ربات‌ها استفاده می‌کنند. توسعه‌ی هوش مصنوعی مولد باعث شده تا این ربات‌های سوگواری ارتقای چشمگیری پیدا کنند و عملکرد بسیار بهتری نسبت به گذشته داشته باشند.
نظر موافقان و مخالفان توسعه‌ی ربات‌های سوگواری
اگرچه این فناوری هنوز در مراحل ابتدایی توسعه است اما از هم‌اکنون کارشناسان درباره‌ی اینکه آیا ربات‌های سوگواری می‌توانند با طولانی‌تر کردن روند بهبودی از غمِ افراد عزادار، سوگواری آن‌ها را کمتر کنند یا آن را بدتر کنند، اختلاف نظر دارند. مطمئنا یک نسخه محدود کپی شده از افراد مرده که برپایه هوش مصنوعی تولید شده، نمی‌تواند همانند یک انسان زنده با دوستان و اعضای خانواده‌اش تعامل داشته باشد و جای خالی فرد متوفی را پر نمی‌کند.
کارشناسان موافق با توسعه‌ی هرچه بیشتر ربات‌های سوگواری معتقدند که ربات‌های سوگواری راهکار مناسبی برای کنار آمدن با غم و اندوه از دست دادن عزیزان است و به اطرافیان متوفی کمک می‌کند که مرگ عزیزانشان را آرام‌تر و بهتر بپذیرند.
این کارشناسان معتقدند که بسیاری از افراد، فرصت خداحافظی با درگذشتگان را پیدا نمی‌کنند یا حرف‌های ناگفته‌ی زیادی با نزدیکان از دست رفته‌شان دارند یا حتی بسیاری از مردم دوست دارند که با درگذشتگانشان صحبت کنند و دلشان برای معاشرت با آن‌ها تنگ می‌شود. ربات‌های سوگواری این فرصت را هرچند مصنوعی در اختیار آنان قرار می‌دهد و پذیرش مرگ را برای انسان‌ها آسان‌تر می‌کند.
برخی دیگر از کارشناسان در مخالفت با توسعه‌ی ربات‌های سوگواری، معتقدند که ساختن و در دسترس همه قرار دادن این ربات‌ها، موجب می‌شود که بسیاری از افراد نتوانند با مقوله‌ی مرگ کنار بیایند و به استفاده از این ربات‌ها عادت می‌کنند که می‌تواند منجر به افسردگی‌های حاد شود.
برخی از کارشناسان هم دغدغه‌ی حریم خصوصی و امنیت دارند و می‌گویند که اصلا ساخت و توسعه‌ی چنین ابزارهایی که اطلاعات بسیاری از مردم را جمع‌آوری و پردازش می‌کند، حریم خصوصی افراد درگذشته و حتی خانواده‌هایشان را نقض می‌کند و ممکن است برخی از سواستفاده‌گران با استفاده از این اطلاعات دست به کلاهبرداری یا فریب نزدیکان فرد درگذشته بزنند.
عشق؛ قطعه‌ی گمشده‌ی پازل
درست است که یک ربات سوگواری یا فناوری‌های مشابه به آن می‌توانند امکان دیدنِ دوباره‌ی عزیزان از دست رفته‌مان و گفت‌وگو با آن‌ها را برایمان فراهم کنند و ویژگی‌های اخلاقی، رفتاری یا حتی حس شوخ‌طبعی فرد متوفی را هم برای ما شبیه‌سازی کنند. این معاشرت مصنوعی حتی شاید بتواند غم و اندوه بازماندگان را هم کم کند اما تا رسیدن روزی که که هوش مصنوعی واقعا بتواند احساسات انسانی یا چیزی شبیه به آن داشته باشد، هر رابطه‌ی شبیه‌سازی شده‌ای از یک هسته‌ی سرد و یخی سرچشمه می‌گیرد و فاقد مهم‌ترین عنصر از روابط انسان‌ها به نام «عشق» خواهد بود.