اگر قصد تعویض نام یا نام‌خانوادگی را دارید و از شرایط آن آگاه نیستید، مطلب پیش رو را بخوانید.

 گذاشتن نام خوب روی فرزندان از حقوقی است که بر گردن والدین است. اما گاهی فرزندان در بزرگسالی از نامی که والدین برای آنها انتخاب کرده‌اند رضایت ندارند. در این مواقع ثبت احوال پیش راه شهروندان راهی قانونی قرار داده است. اگر قصد تعویض نام یا نام‌خانوادگی دارید و از شرایط آن آگاه نیستید، مطلب پیش رو بخوانید.

چه نام‌هایی قابل تغییر هستند؟
اگرچه اجازه تغییر نام در قانون داده شده است، اما فقط برخی نام‌ها با ویژگی‌های خاص هستند که صاحب آن مجاز است برای تغییر اسم اقدام کند.
نام‌هائی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می گردد. مثل نامی که معنای آن توهین یا تمسخر بخشی از ارزشهای اسلامی باشد.
اسامی مرکب ناموزون یا همان اسامی که از نظر عرف دو اسم مجزا هستند ولی برای یک نفر ثبت شده است مثل: سامان بهزاد.
اگر شخصی در اسم خود عناوین لشکری و کشوری داشت مثل سرتیپ علی یا نامش سروان بود، مجاز به تغییر نام است.
القابی که در دوران قاجار و پهلوی بسیار رایج بوده‌اند کاندید تغییر هستند مثل عصمت‌السلطنه
نام‌های زننده و مستهجن نیز در این گروه جای می‌گیرند. مثل نام‌هایی که در مغایرت با شان انسانی است مثلا گرگعلی. یا نام‌هایی در عرف و فرهنگ جامعه ناپسند هستند مثل خونریز. برخی نامها از در دوران گذشته رایج بوده است که این روزها معنی توهین و تحقیر دارد مثل گدا یا صدتومانی.
یکی دیگر از مشکلاتی که در گذشته در نامگذاری وجود داشته است، عدم مطابقت اسم و جنسیت است. به عنوان مثال مونثی که نامش فرخ ثبت شده یا مذکری که نامش اکرم ثبت شده است، می‌توانند برای تغییر نام اقدام کنند.
کلمات زائد یا غیرضروری هم قابل حذف از نام هستند. مثلا عباسقلی می‌تواند نام خود را به عباس تغییر دهد.
تصحیح اشتباهات املائی مثل تفاوت اسم هانیه و حانیه در معنی یا نگارش منیژه به صورت منیجه، هم‌نام بودن فرزندان با پدر و مادر و یا خواهر و برادران در یک خانواده، افرادی که به اسم اسامی هفته نامگذاری شده‌اند( شنبه، چهارشنبه و...)، کسانی که از دین دیگری به اسلام مشرف می‌شوند و کسانی که طبق اعلام دادگاه صالحه و تعیین روندهای پزشکی و قانونی تغییر جنسیت داده‌اند، می‌توانند برای تغییر نام اقدام کنند.

چه نام‌هایی غیرقابل تغییر هستند؟
برابر قانون، اسامی و نام های معصومین نظیر: محمد، علی، حسن، حسین، فاطمه، زهرا غیر قابل تغییر می باشند.
اگر اسم موردنظر در لیست تغییرات نبود
گاهی اسم فرد ویژگی‌هایی که لیست ثبت احوال مجاز به تغییر نام اعلام شده است را ندارد، اما شخص به هر دلیلی دوست دارد اسم خود را با اسم جدیدی جایگزین کند.
برای انجام این تغییرات لازم است که متقاضی با آماده کردن مدارک مورد نیاز مانند شناسنامه و کارت ملی و فیش واریز هزینه تغییر نام درخواستی که برای تغییر اسم یا نام خانوادگی خودش دارد را به اداره ثبت احوال ارائه دهد. برای تغییر نام برای بار اول نیاز به ارائه استشهاد محلی، حضور شهود و ارائه درخواست تغییر نام توسط افراد بالای ۱۸ سال وجود دارد.
اگر این درخواست با قوانین در نظر گرفته شده برای تغییر نام در ثبت احوال مغایرت نداشته باشد، تغییر اسم انجام می‌شود و شناسنامه فرد اصلاح خواهد شد. در غیر این صورت درخواست تغییر اسم رد می‌شود و متقاضی لازم است که با وکیل تغییر نام جهت برطرف کردن مشکل مشورت کنند.

شرایط تغییر اسم در شناسنامه
متقاضی باید ۱۸ سال به بالا و بالغ باشد
در صورتی که متقاضی زیر ۱۸ سال داشته باشد ارائه حکم رشد الزامی خواهد بود
برای افراد زیر ۱۸ سال پدر، جد پدری یا سرپرست قانونی فرد می‌تواند درخواست تغییر اسم را ارائه کند.
همچنین ذکر سیادت برای افرادی که سیادت آن‌ها در اسناد سجلی پدری و اجدادی‌شان ثابت شده الزامی است.

مدارک لازم برای تغییر اسم شناسنامه
اصل شناسنامه به همراه دو عدد کپی از تمام صفحات
اصل و تصویر شناسنامه پدر، جد پدری یا قیم متقاضیان کمتر از ۱۸ سال
ارائه استشهاد محلی در صورت لزوم
درخواست تکمیل شده تغییر نام
فیش واریز هزینه در نظر گرفته شده برای تغییر نام
ارائه گواهی عدم وجود محکومیت کیفری مؤثر افراد بالای ۱۸ سال

شرایط تغییر نام برای بار دوم
معمولاً تغییر نام یا نام خانوادگی تنها برای یکبار قابل انجام است و برای تغییر مجدد اسم امکان دارد که دادگاه یا مراجع ذیصلاح با درخواست متقاضی موافق نکنند.

شرایط تغییر نام خانوادگی در شناسنامه
با توجه به اینکه فرد در انتخاب نام خانوادگی خودش نیز نقشی بر عهده ندارد، افرادی که نام خانوادگی نامناسب دارند به دنبال راهی برای تغییر آن هستند؛ اما تنها در صورتی فرد می‌تواند نام خانوادگی خودش را تغییر دهد که واجد شرایط زیر باشد.
نامناسب بودن نام خانوادگی مانند استفاده از گدا، بیچاره و ...
بیش از دو کلمه بودن نام خانوادگی
نام خانوادگی‌های دارای اسامی خارجی مانند چارلز
نام خانوادگی‌های مغایر با فرهنگ اسلامی مانند بی‌دین
نام خانوادگی‌های منسوب به عناوین خاص مانند سرلشکر
نام خانوادگی منسوب به محل یا منطقه نامناسب
نام خانوادگی که سوء رفتار و حکم جزایی یکی از اعضای خانواده منجر به سرافکندگی سایر اعضای خانواده شده باشد.
تغییر نام خانوادگی برای وحدت شهرت با پدر، خواهر و برداران و جد پدری