ترافیک پایتخت به حدی فراگیر و آزار دهنده است که برای برخی نام تهران تنها تداعی کنندۀ شلوغی و آلودگی است. از میان عوامل و دلایل مختلف آن خودروهای تک سرنشین جزء مهمترین موارد است. برخی کارشناسان راه حلش را همسفر شدن مسفران با مسیرهای مشترک می‌دانند.

به گزارش خبرنگار شهر؛ یکی از دلایل اصلی ترافیک تهران تعداد بسیار زیاد خودروهای شخصی است که در مقایسه با سایر کلانشهرهای دنیا آمار بالایی دارد. طبق گفتۀ معاون سابق حمل و نقل تهران تعداد خودروهای شخصی موجود ۶ برابر ظرفیت معابر شهر است. به واسطه کمبود وسایل حمل و نقل عمومی و شلوغی آن‌ها در ساعات اوج و البته قیمت پایین سوخت در مقایسه با کشورهای دیگر، بسیاری استفاده از ماشین‌ شخصی خود را به اتوبوس و مترو ترجیح می‌دهند. از آنجایی که توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی زمان‌بر و هزینه بردار است، پس باید همزمان به دنبال راهکارهای دیگری هم باشیم.
کارپولینگ یا هم سفری یکی از آن راه حل‌هاست که به دنبال آن هم هزینۀ سفر کم می‌شود، چون علاوه بر کم شدن هزینۀ سوخت و استهلاک ماشین، مانند اسنپ و تپسی تنها در اختیار یک نفر نیست و هزینۀ سفر میان مسافران تقسیم می‌شود و هم در کاهش تعداد خودروهای شخصی و به دنبال آن کاهش آلودگی هوا نیز موثر خواهد بود و از طرفی مشکل پیدا کردن پارکینگ را هم برای شهروندان حل خواهد کرد.

• خودروهای تک ‌سرنشین متهمان ردیف اول ترافیک تهران
بنا به گفتۀ سخنگوی شهرداری تهران ۶۰ تا ۷۰ درصد خودروهایی که در معابر شهری تردد می‌کنند تک سرنشین هستند و همین موضوع حجم ترافیک را چند برابر می‌کند که چندان دور از ذهن هم به نظر نمی‌آید. کافیست گشتی در بزرگراه‌ها و خیابان‌های تهران بزنیم، می‌بینیم که این آمار با وقعیت انطباق زیادی دارد. به گفته ایرنا تنها ۳۴% سفرهای درون شهری با وسایل حمل و نقل عمومی انجام میشود.
بخشی از شهروندان به جای استفاده از خودروی شخصی و یا وسایل حمل و نقل عمومی به تاکسی‌های اینترنتی روی آوردند. تاکسی های اینترنتی ظاهراً رفاه مسافران را فراهم می‌کنند چون از شلوغی آزاردهندۀ اتوبوس و مترو نجاتشان می‌دهند و بعضی دردسرهای خودروی شخصی مثل پیداکردن جای پارک را ندارد. البته تاکسی های اینترنتی نه تنها در کاهش ترافیک تاثیرگذار نیستند بلکه باعث افزایش آن نیز می‌شوند، پس چارۀ کار چیست؟

• چند نفری به جای یک نفری
همین تاکسی‌های اینترنتی می‌توانند در کاهش ترافیک موثر واقع شوند ولی در صورتی که تنها در اختیار یک نفر نباشند. طرح هم‌ماشینی یا همسفری که بیشتر با عنوان کارپولینگ (Carpooling) معرفی می‌شود و البته بسیاری آن را نمی‌شناسند سابقۀ نسبتاً زیادی در کشورهای غربی به ویژه آمریکا دارد. با اجرای این طرح افراد هم ‌مسیر سوار بر یک خودرو به مقصدشان می‌رسند به جای آنکه هر یک به تنهایی با ماشین‌های شخصی خود سفر کنند. این امر نه تنها از حجم ترافیک می‌کاهد بلکه صرفۀ اقتصادی هم دارد، چه برای راننده و چه برای مسافر. از طرفی در کاهش آلودگی هوا نیز موثر است.
به نقل از سایت بتر وی (better way) بر اساس مطالعات انجام شده توسط پلتفرم بلا بلا کار (Bla Bla Car) که وظیفۀ سازماندهی کارپولینگ را در فرانسه بر عهده دارد، در سال ۲۰۱۹ اجرای کارپولینگ سبب کاهش تولید حدود ۲۷۰ هزار تن دی اکسید کربن در این کشور شده است. این در حالیست که برای کاهش ۱۹ هزار تن از آلاینده های تهران در سال ۱۴۰۱ بودجه ای ۳۴ هزار میلیارد تومانی پیش بینی شده بود.

• کارپولینگ با اسنپ و تپسی
اخیراً نرم افزار تپسی امکان جدیدی با عنوان تپسی لاین ایجاد کرده است. با انتخاب این گزینه هزینۀ سفرتان کم می‌شود ولی به این شرط که دیگران نیز همسفر شما باشند. یکی از دلایلی که سبب می‌شود ترجیح مردم همان گزینۀ عادی باشد آن است که در این حالت کمتر انتظار پیدا شدن یک ماشین را می‌کشند و علاوه بر آن، از آنجایی که هویت سایر مسافران برایشان مشخص نیست از پرداخت هزینۀ کمتر چشم‌پوشی می‌کنند.
علاوه بر تپسی ، اسنپ نیز این امکان را فراهم کرده که کمی بیشتر شبیه به کارپولینگ است و امکان رزرو زمان و مکان از قبل وجود دارد که از زمان انتظار برای پیدا کردن خودرو کم می‌کند و همچنین نیم ساعت قبل از شروع سفر اطلاعات راننده نمایش داده می‌شود ولی در مورد سایر مسافران اطلاعاتی در اختیار شما نمی‌گذارند.
البته نرم افزارها و سایت‌هایی مانند هم ماشین، به همراه و یا همسفر به این منظور ایجاد شده‌اند که در آن‌ها اطلاعات راننده، مدل خودرو و حتی سال تولید آن و توضیحاتی در مورد شرایط خودرو و زمان و مکان سفر گذاشته شده‌ است. مشخصات مسافران هم گویا تنها برای خود راننده نمایش داده می‌شود ولی تاکنون مورد استقبال عموم قرار نگرفته‌اند.

• چرا مردم از کارپولینگ امتناع می‌کنند؟
مسائلی مانند مشخص نبودن هویت واقعی سایر مسافران و همچنین بیمه نشدن همراهان سبب شده است که شاید افراد به سرمایه گذاری در این زمینه و گسترش آن تمایلی نداشته باشند در حالیکه می‌تواند در کاهش ترافیک شهری تاثیر مهمی داشته باشد. شاخص اعتماد به افراد غریبه در گذشته در کشور ما بسیار پایین بوده به طوری که مطابق مطالعات سنجش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان در سال ۱۳۸۱ توسط دفتری با همین عنوان که زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت داشته تنها به ۳۷% می‌رسیده اما امروزه با گسترش تاکسی‌های اینترنتی این میزان افزایش یافته است.
برای ایجاد اعتماد متقابل در این طرح به نظر می‌رسد که نشان دادن اطلاعات ضروری در مورد همسفران و خود راننده از جمله نام و نام خانوادگی و تایید شدن مشخصات و هویت آن‌ها از سوی خود سایت و نهادهای مربوطه می‌تواند در این زمینه موثر باشد چون همان طور که می‌دانیم در حال حاضر می‌توانیم با هویتی غیر واقعی از اسنپ یا تپسی استفاده کنیم و نیازی به تایید هویت ما نیست. شاید بگویید زمانی که از تاکسی‌های خطی استفاده می‌کنیم برایمان اهمیتی ندارد چه کسانی سوار ماشین هستند ولی چون کارپولینگ تحت نظارت سازمان تاکسیرانی انجام نمی‌شود، احساس عدم اعتماد برای بسیاری ممکن است به وجود بیاید.
کارپولینگ در کشورهای دیگر نیز مورد استقبال و استفاده قرار گرفته و مزیت‌های زیادی داشته است و اگر شرایط مناسب برای اجرای این طرح فراهم شود، مردم نیز برای رفاه خود و نجات از ترافیک سرسام آور تهران از آن استقبال خواهند کرد. پس با این حساب چرا در شهر پرجمعیتی مانند تهران نیز مورد استفاده قرار نگیرد تا حداقل از میزان خودروهای تک سرنشین بکاهد و در کاهش ترافیک و عبور و مرور شهری و همچنین آلودگی هوا موثر باشد؟