ترانه های «موعود»
بر اساس رباعیات خیام
بر اساس رباعیات خیام
✍ حسین علیزاده *
خدا را سپاس که از دیرباز انسی دل انگیز با انواع شعر و ترانه بویژه چارانه های شیرین و عالم‌گیر منسوب به حکیم خیام نیشابوری داشته ام که سلطان بی رقیب عرصه رباعی سرایی است. از این رو در صدد افتادم که در همان قالب و شیوه شیوا و دلنشین خیام با موعود محبوب جهان گفتگو کنم و این بود که ناگهان توفیق رفیق شد و در مدت کوتاهی توانستم بیش از 300 رباعی مهدوی بر اساس آنها بنویسم. اندکی بعد 17 رباعی برگزیده آن در ویژه نامه بهاری روزنامه اطلاعات چاپ شد(نوروز 88). سپس 128 ترانه آن با عنوان آدینه و آه، در همان سال از سوی انتشارات صحیفه خرد چاپ و منتشر شد.
نوع کاری که کرده ام یعنی تبدیل رباعیات های خیامی به ترانه های موعود، بی سابقه نیست چرا که عالم ربانی، فیض کاشانی نیز پیشتر در کتابی به نام «شوق مهدی» با برخی از غزلیات حافظ چنين کرده بود؛ با این تفاوت چشمگیر که بسی از غزلیات حافظ مانند ای پادشه خوبان... و چشم نرگس به شقایق نگران خواهد شد، کاملاً مناسب تغزل مهدوی است، برخلاف خیام که اغلب ترانه هایش خمری، دهری، اپیکوری و جبرگراست و اصلاً موعودگرا نیست!
مثلاً خیام گوید: باز آمدنت نیست چو رفتی، رفتی! ولی من عقیده شیعی رجعت و بازگشت در دوره ظهور را بر مرکب زیبای رباعی او سوار کرده ام!
اینگونه مشابه سازی و حتی نقیضه پردازی با خیام نیز مسبوق به سابقه است و نمونه های فراوان (البته نه از نوع مهدوی) دارد که شرح آن را در مقدمه کتاب آورده ام و اینجا به رعایت اختصار از آن در می گذرم.
خلاصه اینکه به گمان بنده رباعیات خیام یکی از سرمایه های ملی ایران و ملک مشاع همه فارسی زبانان است و بنده نیز ازین گنج شایگان، با اندکی جرح و تعدیل، برای باوری الهی و موعودی آسمانی بهره‌برداری کرده ام.
نکته آخر اینکه تغییرات نسبت به اصل، گاه بسیار و گاه اندک بوده که از هر دو نوع نمونه خواهم آورد.
بهین کلام
قرآن که بهین کلام خوانید آن را
ای کاش که بر دوام خوانید آن را
آرایه مهدی، آیه "جاءالحق"
وآیات دگر مدام خوانید آن را !
راه درمان
با درد مساز و راه درمان بطلب
ای دل، ز کریم رسم احسان بطلب
گنج دو جهان زین دل ویران بطلب
وز دولت مهدی سر و سامان بطلب
ستم سوز
بر چهره گل نسیم نوروز خوش است
در صحن چمن روی دل افروز خوش است
برخاستن قائم پیروز خوش است
و ایام ظهور آن ستم سوز خوش است!
ای وای!
ای وای بر این دل که در آن سوزی نیست
او منتظر مهر دل افروزی نیست
روزی که نبوده ام من از منتظران
ضایع تر از آن روز مرا روزی نیست!
به یاد دوست
چون ابر به نوروز رخ لاله بشست
برخیز و به یاد دوست کن «ندبه»، درست
کاین سبزه که امروز تماشاگه توست
ای کاش که پیش پای مهدی می رست!
نقش نگین
مقصود ز جمله آفرینش، مهدی است
در چشم خرد جوهر بینش مهدی است
این دایره جهان چو انگشتری است
بی هیچ گمان، نقش نگینش «مهدی» است
یار الهی
دل گفت مرا یار الهی هوس است
تعريفش کن اگر تو را دسترس است
گفتم: «مهدی»، گفت دگر هیچ مگو!
در خانه اگر کس است، یک حرف بس است
افسوس
آنان که محیط فضل و آداب شدند
در جمع کمال شمع اصحاب شدند
در این شب انتظار بس گام زدند
افسوس ندیده داد او خواب شدند!
(توضیح: بیت اول به طور کامل از خیام است. بیت دوم جانشین این بیت خیامی شده:
ره زین شب تاریک نبرند برون
گفتند فسانه ای و در خواب شدند)
شکرلب
تن در کف روزگار بیداد مده
دل جز به شکرلب علیزاد مده
جان را سخن اهل ولا یاد بده
بی نرگس دوست، عمر بر باد مده!
* استاد حسین علیزاده از افراد شاخص نازی آباد بوده و به زودی در بخش سرآمدان به معرفی ایشان و آثارشان خواهیم پرداخت.