هرشخص ایرانی می‌تواند با توجه به مواد قانون ثبت احوال کشور و مواردی که از سوی شورایعالی ثبت احوال به عنوان نام‌های ممنوعه و قابل تغییر اعلام می‌شود، نسبت به تغییر نام اقدام کند.

به گزارش ایسنا، براساس ماده ۲۰ قانون ثبت احوال کشور تشخیص نامهای ممنوع با شورایعالی ثبت احوال می باشد و این شورا نمونه های آن را تعیین و به سازمان ثبت احوال کشور اعلام می‌کند؛ لذا انتخاب نام هایی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می‌گردد و همچنین عناوین و القاب و نامهای زننده و مستهجن یا نامتناسب با جنس ممنوع است؛ همچنین انتخاب نام در مورد اقلیت‌های دینی شناخته شده در قانون اساسی تابع زبان و فرهنگ دینی آنان است.
از سوی دیگر ذکر سیادت در اسناد سجلی ساداتی که سیادت آنان در اسناد سجلی پدر و یا جد پدری مندرج باشد و یا سیادت آنان با دلایل شرعی ثابت گردد الزامی است ، مگر کسانیکه خود را سید ندانند و یا عدم سیادت آنان شرعاً احراز شود.
نام های قابل تغییر در ثبت احوال کشور
بر اساس ماده ۲۰ قانون ثبت احوال و تبصره‌های آن انتخاب برخی نام‌ها ممنوع و دارندگان آنها می‌توانند با رعایت مقررات مربوطه نسبت به تغییر آن اقدام نمایند.
بر اساس همین ماده انتخاب نامهائی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می‌شود همانند عبدالات، عبدالعزی (لات و عزی نام دو بت در مکه معظمه دوران قبل از اسلام) ممنوع است. همچنین انتخاب اسامی مرکبی که عرفا" یک نام محسوب نمی‌شوند (اسامی مرکب ناموزون) همانند سعید بهزاد ، شهره فاطمه ، حسین معروف به کامبیز و .... ممنو ع است.
انتخاب عناوین - اعم از عناوین لشکری و یا کشوری و یا ترکیبی از اسم و عنوان همانند سروان، سرتیپ، دکتر، شهردار و یا سروان محمد و و شهردار علی و انتخاب القاب اعم از ساده و مرکب همانند ملک الدوله، خان، یا شوکت الملک، حاجیه سلطان و سلطانعلی ممنوع است.
انتخاب اسامی زننده و مستهجن (زننده و مستهجن آن دسته از نامهائی است که بر حسب زمان، مکان یا مورد به دلایل و جهاتی برای دارنده آن زننده و مستهجن باشد و این موارد به تأیید شورایعالی برسد). این اسامی همانند نام هایی است که معرف صفات مذموم و مغایر با ارزش‌های والای انسانی مانند گرگ ، قوچی و.. است.
نامهائی‌ که با عرف و فرهنگ غالب و مقدسات مذهبی مردم مغایر باشد همانند لات و خونریز و... و نامهائی که موجب تحقیر اشخاص بوده و یا معنای لغوی آن در جامعه قابل پذیرش نباشد همانند صد تومانی، کنیز و... که همگی جزو اسامی زننده و مستهجن هستند. همچنین انتخاب اسامی نامتناسب با جنس همانند ماشاءاله برای اناث و یا انتخاب نام اشرف و یا اکرم برای افراد ذکور.
حذف کلمات زائد و غیر ضروری در نام اشخاص همانند قلی، غلام ، گرگ ، ذولف و قوچ از موارد نام های قابل تغییر در ثبت احوال کشور است. تصحیح اشتباهات املائی در نام اشخاص که بدلیل عدم آشنائی مامور با لهجه ها و الفاظ و معانی محلی و یا ناشی از تلفظ اظهار کننده پیش آمده همانند زهراب به سهراب و یا منیجه به منیژه و یا ...نیز قابل تغییر است.
هم نام بودن فرزند با پدر و یا مادر در یک خانواده، هم نام بودن برادران و یا خواهران در یک خانواده، تغییر نام کسانی که با تأیید مراجع ذیصلاح به دین مبین اسلام مشرف می شوند، تغییر نام کسانیکه نام آنها اسامی ایام هفته باشد و تغییر نامها از صورت عربی به شکل فارسی از قبیل رحمن به رحمان، اسمعیل به اسماعیل، اسحق به اسحاق و ...در ثبت احوال کشور امکان پذیر است.
تغییر نام افرادی که تغییر جنسیت داده و دادگاه صالحه حکم به تغییر نوع جنس در اسناد سجلی و شناسنامه آنان صادر کرده است همچنین پیشوند " عبد " خاص اسامی و صفات ذات پروردگار است و در سایر موارد، متقاضی می‌تواند تقاضای حذف آنرا داشته باشد.
با توجه به مواردی که برای تغییر نام‌ها وجود دارد افراد ۱۸ سال به بالا، کمتر از ۱۸ سال که دارای حکم رشد هستند، پدر یا جد پدری با ارائه شناسنامه خود جهت فرزندان کمتر از ۱۸ سال و سرپرست قانونی ( قیم ، امین ، وصی ) برای افراد صغیر و محجور با ارائه مدارک مستند که سمت او احراز شده باشد می‌توانند با مراجعه به ادارات ثبت احوال نسبت به درخواست تغییر نام اقدام کنند.
تغییر چه نام‌هایی از طریق ثبت احوال امکان پذیر نیست؟
تغییر نام و اسامی و صفات باریتعالی و نام های دینی، مذهبی و معصومین ممنوع است.
احراز مناسب بودن و یا نامناسب بودن اسامی چگونه انجام می شود؟
بر اساس مصوبه شورای عالی ثبت احوال مرجع رسیدگی به نام های جدید و نوساخته، کمیته مشورتی نام سازمان ثبت احوال مرکب از اساتید دانشگاه ها و اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. جهت درخواست و پیشنهاد بررسی نام باید به سامانه انتخاب نام به آدرس www.sabteahval.ir/nameselection مراجعه و درخواست را به همراه اطلاعات تکمیلی از قبیل مشخصات شناسنامه‌ای پدر و مادر نوزاد مورد نظر را ثبت کرده و منتظر نظر کارشناسی از طریق تماس سازمان باشیم و یا به بخش پیگیری سامانه انتخاب نام مراجعه کرده و درخواست خود را پیگیری کنیم.
برای طی کردن مراحل تغییر نام نیز مدارکی همچون ارائه اصل شناسنامه، تکمیل فرم درخواست تغییر نام که در اداره های ثبت احوال ارائه می شود و پرداخت هزینه متعلقه طبق تعرفه جاری الزامی است.