دارورسانی درب منزل بیماران خاص، یکی از آرزوهای سال‌های دور نظام سلامت کشور است که بارها و بارها تا پای اجرا رفته و هر بار با چالش‌هایی مواجه شده است. حالا اما، وزارت بهداشتی‌ها از اجرای پایلوت این طرح در تهران و آغاز آن با بیماران ام. اس و همچنین از سوی بیمه دی برای خانواده شهدا و جانبازان بالای ۵۰ درصد خبر می‌دهند؛ طرحی که می‌تواند به تدریج به سمت کشوری شدن گام برداشته و رنج تامین دارو را از دوش بیماران خاص بردارد...

به گزارش ایسنا، سال‌هاست که موضوع ارسال دارو به درب منزل بیماران خاص در راستای تسهیل دسترسی این بیماران به داروهای مورد نیازشان محل بحث نظام سلامت کشور در دولت‌های مختلف بوده است؛ موضوعی که در پاندمی کرونا پررنگ‌تر شد و حاکمیت دغدغه این را داشت که برای حفظ جان و سلامت بیماران خاص در برابر کرونا باید فکری به حال دارورسانی به این بیماران کرد؛ چراکه حضور آنها که به یک بیماری خاص و بعضا به چند بیماری زمینه‌ای مبتلا هستند، در صف تامین دارو در داروخانه‌ها خطرناک بود و ممکن بود کرونا مهمان ناخوانده‌شان شده و جان‌شان را به خطر اندازد.
بر همین اساس هم بود که در اوج بحران کرونا در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ مسئولان کلان کشور بر ارسال داروهای بیماران خاص به درب منازل‌شان اصرار داشتند؛ به طوریکه در همان اوایل شیوع کرونا در خرداد ۱۳۹۹ شورای عالی هماهنگی اقتصادی دولت، ماده ۶ قانون تجارت الکترونیک را اصلاح کرده و دارو را از شمول استثنای ارائه خدمات الکترونیک خارج کردند، اما این طرح نتوانست به صورت گسترده در کشور عملیاتی شود و تنها در حد طرح‌ریزی باقی ماند.

در سال ۱۴۰۱ با رام شدن ویروس سرکش کرونا در کشور که ناشی از افزایش واکسیناسیون علیه پاندمی قرن و همچنین عقب‌نشینی خود ویروس بود، وزارت بهداشتی‌ها مجددا به فکر عملیاتی کردن طرح دارورسانی به بیماران خاص شدند و برنامه‌ریزی‌ها در این زمینه آغاز شد. در نهایت هم اخیرا دکتر ناصحی - مدیرعامل سازمان بیمه سلامت در آیین‌ نکوداشت روز ملی بیمه سلامت،   از اجرای آزمایشی طرح دارورسانی در تهران و با همکاری دانشگاه علوم پزشکی تهران خبر داد و گفت: برای ۱۳ هزار و ۵۰۰ نفر از بیماران صعب العلاج، مزمن و سخت طرح دارورسان را اجرا می‌کنیم و قرار است دارورسانی آزمایشی در تهران را از داروی بیماران ام. اس شروع کنیم.
در عین حال دکتر بهرام عین‌اللهی- وزیر بهداشت نیز با اشاره به اجرای آزمایشی طرح دارورسان، اعلام کرد که بارها گفتیم که ما دارو را تامین می‌کنیم، اما مردم با زحمت دارو را تهیه می‌کنند. بر همین اساس هم دانشگاه علوم پزشکی تهران با همکاری سازمان بیمه سلامت پیش قدم شد تا این اقدام را به صورت آزمایشی در تهران انجام دهند و بعد از پایلوت سایر دانشگاه‌ها نیز می‌توانند طرح دارورسان را انجام دهند.

هدف طرح دارورسان چیست؟
باید توجه کرد که طبق گفته مسئولان وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو، در طرح دارورسانی درب منازل بیماران خاص، هدف اصلی، تسهیل دسترسی بیماران خاص به داروهای مورد نیازشان است. به طوری که بتوان دارو را درب منزل در اختیار بیماران خاص قرار داد؛ چراکه ممکن است مراجعه به داروخانه برای این گروه از بیماران دشوار باشد یا در صف شلوغ داروخانه معطل شوند یا با توجه به شیوع بیماری‌های تنفسی دچار بیماری و مشکل شوند. بر همین اساس هم تصمیم وزارت بهداشتی‌ها بر این شد که طرحی را اجرا کنند و تجمعات بیماران خاص در داروخانه‌ها را به حداقل رسانده و در عین حال دسترسی به دارو را برای این بیمار آسان‌تر کنند.

الزامات دارورسانی ایمن
باید توجه کرد که دارورسانی به درب منزل بیماران کار آسانی نیست و نیازمند یکسری الزامات قانونی است؛ چراکه دارو کالایی است که با سلامت مردم سروکار دارد و نمی توان با قواعد تجاری به آن نگریست. طبیعتا باید شرایط ایمن و سالم را برای رساندن دارو به دست بیماران فراهم کرد. بر همین اساس هم به گفته مسئولان سازمان غذا و دارو چندین ماه کار مطالعاتی و کارشناسی از سوی خبرگان حوزه سلامت انجام شد تا بتوان از ارسال ایمن و سلامت داروها به درب منازل بیماران مطمئن شد.
بنابر اعلام سازمان غذا و دارو، دو بیمه دی و بیمه سلامت، خواهان اجرای طرح دارورسانی به درب منازل بیماران خاص بودند و بر همین اساس هم کارهای مطالعاتی و تحقیقاتی در این زمینه آغاز و جلسات متعددی برگزار شد. دکتر سجاد اسماعیلی به عنوان نماینده سازمان غذا و دارو و ناظر بر اجرای طرح دارورسان، پیش از این به ایسنا، اعلام کرده بود که بیمه دی از سازمان غذا و دارو درخواست داشت تا  طرح دارورسانی به درب منازل را ویژه والدین شهدا و جانبازان بالای ۵۰ درصد در استان تهران به صورت آزمایشی انجام دهد. بنابراین درخواست آن‌ها بررسی شد و زیرساخت‌هایشان مورد ارزیابی قرار گرفت.

شیوه‌نامه‌های سازمان غذا و دارو برای اجرای طرح دارورسان
اسماعیلی همچنین به ایسنا گفته بود که: در نهایت اواخر مرداد ماه سال جاری بود که مجوز اجرای آزمایشی طرح دارورسانی به بیمه دی داده شد. البته در این زمینه یکسری الزامات و استانداردهایی برای اجرا در نظر گرفته شد و شیوه‌نامه‌ای به بیمه دی ابلاغ شد که باید بر اساس آن عمل کند. استانداردهایی نظیر اینکه حتما باید زیرساخت لازم برای مشاوره دارویی توسط مسئول فنی از طریق داروخانه یا بیمه فراهم شود، بیمه داروها را با بیمار چک کند. زیرا ممکن است بیمار برند یا داروی خاصی را مدنظر داشته باشد. مهمتر از همه بسته‌بندی دارو پلمب باشد و بیمار بعد از دریافت دارو تایید الکترونیکی یا دستی انجام دهد. در عین حال پیک باید Cool box داشته باشد و عایق گرما، رطوبت و سرما باشد. این شیوه‌نامه حدود ۱۰ بند است که باید رعایت شود. سازمان غذا و دارو متولی اصلی تامین دارو است و همه این اقدامات باید با نظارت این سازمان انجام شود.
در ادامه می‌توانید شیوه‌نامه ابلاغی سازمان غذا و دارو برای اجرای طرح دارورسان در بیمه دی را مشاهده کنید:
۱- داروخانه‌های طرف قرارداد با بیمه دی در شهر تهران، صرفا مجاز به ارائه خدمات دارورسانی برای اجرای این طرح هستند.
۲- جامعه هدف طرح والدین معزز شهدا، جانبازان بالای ۵۰ درصد و بیماران خاص هستند. تعداد بیماران تحت پوشش برای شروع اجرای طرح مذکور، تعداد ۲۰۰۰ نفر است. این تعداد بسته به تایید نماینده سازمان غذا و دارو و بیمه دی قابل افزایش است.
۳- بیمه دی موظف است اطلاعات مورد نیاز بیماران تحت پوشش را در سامانه شناسایی بیمار (dms.ttac.ir) ثبت کند.
۴- ارتباط بیمار با بیمه دی از طریق مرکز تماس بیمه به شماره ۱۶۷۱ است. همچنین سازمان غذا و دارو به عنوان ناظر بر اجرای طرح، باید دسترسی لازم را به تمامی مکالمات مربوطه داشته باشد.
۵- بیمه دی با همکاری داروخانه، موظف به ارائه خدمات مشاوره دارویی به بیماران از طریق مسئول فنی داروخانه یا دکتر داروساز مستقر در مرکز تماس است.
۶- داروخانه موظف به صدور فاکتور کامل قیمت اقلام دارویی برای نسخه بیماران است.
۷- پس از نسخه‌پیچی و ارائه خدمات مشاوره دارویی، داروهای بیماران بر اساس استانداردهای ذیل بسته‌بندی شود:
- بسته‌بندی تمامی داروها باید به صورت پلمپ باشد و لوگوی سازمان غذا و دارو بر روی آن حک شود.
- بسته‌بندی داروهای یخچالی از غیر یخچالی به صورت مجزا باشد.
- داروهای یخچالی پس از بسته‌بندی، بلافاصله تحویل دارورسان شود. داروهای غیر یخچالی نیز حداکثر ظرف مدت نیم ساعت پس از بسته‌بندی، تحویل دارورسان شود.
- در مورد اشکال دارویی همچون آمپول، ویال، شربت، قلم‌های خودکار و موارد مشابه حتما عبارت «حمل با احتیاط و شکننده بودن» بر روی بسته بندی آن درج شود.
- مشخصات کامل بیمار اعم از نام و نام خانوادگی، سرپرست بیمار، شماره تلفن ثابت و همراه بیمار یا سرپرست و آدرس پستی حتما بر روی بسته بندی قید شود.
- شناسه رهگیری کلیه داروهای ارسالی به بیمار (فارغ از این که مشمول طرح استعلام شناسه رهگیری باشد یا نباشد) باید در سامانه‌ای که توسط بیمه دی طراحی می‌شود، ثبت و بلافاصله از سامانه رهگیری، ردیابی و کنترل اصالت (TTAC) استعلام شود.
۸- پس از بسته‌بندی دارو بر اساس استانداردهای مذکور، باید تحویل دارورسان شده تا بر اساس استانداردهای ذیل به دست بیمار برسد:
- دارورسان باید متعلق به بیمه دی یا داروخانه بوده و باید اطلاعات دارورسان و وسیله نقلیه به صورت کامل ثبت شود.
- دارورسان پس از دریافت بسته‌بندی دارو، باید بلافاصله آن را بر اساس آدرس پستی مذکور به دست بیماران برساند.
- محیط حمل دارو باید عایق گرما، سرما و رطوبت باشد. علاوه بر این، برای داروهای یخچالی وجود جعبه خنک کننده الزامی است.
- دارورسان فقط در صورت حمل بسته‌های دارویی به محل سکونت بیماران مختلف، حق توقف در طول مسیر را دارد.
- در صورت حمل داروی یخچالی، دارورسان در طول مسیر حق توقف ندارد و اولویت با رساندن داروهای یخچالی هست.
- در صورت رخداد حادثه برای دارورسان و آسیب دیدن داروها، بلافاصله دارو به داروخانه بازگردانده شده و داروهای جدید در بسته‌بندی مجزا، مجددا به درب منزل بیمار ارسال شود.
- داروخانه و بیمه دی، باید با بیمار زمان تحویل دارو توسط دارورسان را هماهنگ کنند. با این وجود، در صورت عدم دسترسی به بیمار جهت تحویل دارو، در صورت وجود داروی یخچالی، دارورسان باید بسته دارو را در سریع‌ترین زمان به داروخانه باز گرداند. در مورد داروهای غیر یخچالی نیز در زمان مناسب به داروخانه عودت داده شود.
۹- پس از تحویل دارو به بیمار، دارورسان رسید تحویل دارو را به صورت دستی یا الکترونیکی از بیمار دریافت می‌کند.
۱۰- تمام هزینه‌های مربوط به ارائه خدمات دارورسانی مربوط به شرکت بیمه دی بوده و از بیمار هیچ هزینه ای دریافت نمی‌شود.

جزییات پایلوت دارو رسانی به مبتلایان ام. اس در تهران
در عین حال به گفته دکتر اسماعیلی، طرح دیگری هم در زمینه اجرای طرح دارورسان بیمه سلامت و با همکاری دانشگاه علوم پزشکی تهران برای بیماران ام. اس پیش می‌رود تا طرح دارورسان را در سطح شهر تهران برای بیماران ام. اس به صورت آزمایشی انجام دهد؛ به طوری که روز شنبه ۳۰ مهر ماه ۱۴۰۱ سازمان غذا و دارو مجوز اجرای آزمایشی طرح دارورسان را به دانشگاه علوم پزشکی تهران ارائه داد.
به گفته وی، بیماران ام. اس در استان تهران ۶۰۰۰ نفرند و فعلا هم قرار است طرح در شهر تهران انجام شود و از ۲۰۰ الی ۳۰۰ بیمار شروع شود تا بیماران بیشتری به طرح اضافه شوند. بعضی از بیماران ام. اس شرایط خاصی دارند، راه رفتن برایشان سخت است و برای ایجاد دسترسی مناسب به دارویشان پایلوت را از این بیماران شروع کردیم.
شیوه‌نامه ابلاغی سازمان غذا و دارو برای اجرای طرح دارورسان در تهران و از سوی دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز در ادامه می‌آید:
۱- ارائه خدمات مربوطه، منحصرا در سطح پایه خدمت تعریف شده انجام شود.
۲- جامعه هدف طرح، بیماران مبتلا به MS تحت پوشش بیمه سلامت در شهر تهران هستند که داروهای خود را از داروخانه‌های زیر مجموعه دانشگاه علوم پزشکی تهران دریافت می‌کنند. در این طرح، صرفا داروهایی که توسط بیمار در محل سکونت مصرف می‌شوند، مجوز ارائه دارند. بدیهی است داروهایی که نیاز به تزریق در مراکز درمانی دارند، مشمول طرح نیستند.
۳- بیمه سلامت موظف است اطلاعات مورد نیاز بیماران تحت پوشش را در سامانه شناسایی بیمار (dms.ttac.ir) ثبت کند.
۴- سازمان غذا و دارو به عنوان ناظر بر اجرای طرح، باید دسترسی کامل را به تمامی فرآیندهای الکترونیکی مربوط به اجرای طرح داشته باشد.
۵- معاونت غذا و دارو مربوطه، موظف به نظارت بر ارائه خدمات مشاوره دارویی به بیماران از طریق دکتر داروساز مستقر در کلینیک مجازی است.
۶- داروخانه موظف به صدور فاکتور کامل قیمت اقلام دارویی برای نسخه بیماران است.
۷- پس از نسخه پیچی و ارائه خدمات مشاوره دارویی، داروهای بیماران بر اساس استانداردهای ذیل بسته‌بندی شود:
- بسته‌بندی تمامی داروها باید به صورت پلمپ باشد و آرم سازمان غذا و دارو بر روی آن حک شود.
- بسته‌بندی داروهای یخچالی از غیر یخچالی به صورت مجزا باشد.
- داروهای یخچالی پس از بسته‌بندی، بلافاصله تحویل دارورسان شود. داروهای غیر یخچالی نیز حداکثر ظرف مدت نیم ساعت پس از بسته‌بندی، تحویل دارورسان شود.
- در مورد اشکال دارویی همچون آمپول، ویال، شربت، قلم های خودکار و موارد مشابه حتما عبارت «حمل با احتیاط و شکننده بودن» بر روی بسته بندی آن درج شود.
- مشخصات کامل بیمار اعم از نام و نام خانوادگی، سرپرست بیمار، شماره تلفن ثابت و همراه بیمار یا سرپرست و آدرس پستی حتما بر روی بسته‌بندی قید شود.
- شناسه رهگیری کلیه داروهای ارسالی به بیمار (فارغ از این که مشمول طرح استعلام شناسه رهگیری باشد یا نباشد) باید در سامانه مربوطه ثبت و بلافاصله از سامانه رهگیری، ردیابی و کنترل اصالت (TTAC) استعلام شود.
۸- پس از بسته‌بندی دارو بر اساس استانداردهای مذکور، باید تحویل دارورسان شده تا بر اساس استانداردهای ذیل به دست بیمار برسد:
- دارورسان باید متعلق به داروخانه بوده و باید اطلاعات دارورسان و وسیله نقلیه به صورت کامل توسط معاونت غذا و داروی مربوطه ثبت شود.
- دارورسان پس از دریافت بسته‌بندی دارو، باید بلافاصله آن را بر اساس آدرس پستی مذکور به دست بیماران برساند.
- محیط حمل دارو باید عایق گرما، سرما و رطوبت باشد. علاوه بر این، برای داروهای یخچالی وجود جعبه خنک کننده الزامی است.
- دارورسان فقط در صورت حمل بسته‌های دارویی به محل سکونت بیماران مختلف، حق توقف در طول مسیر را دارد.
- در صورت حمل داروی یخچالی، دارورسان در طول مسیر حق توقف ندارد و اولویت با رساندن داروهای یخچالی است.
- در صورت رخداد حادثه برای دارورسان و آسیب دیدن داروها، بلافاصله دارو به داروخانه بازگردانده شده و داروهای جدید در بسته‌بندی مجزا، مجددا به درب منزل بیمار ارسال شود.
- داروخانه، باید با بیمار زمان تحویل دارو توسط دارورسان را هماهنگ کند. با این وجود، در صورت عدم دسترسی به بیمار جهت تحویل دارو، در صورت وجود داروی یخچالی، دارورسان باید بسته دارو را در سریع‌ترین زمان به داروخانه بازگرداند. در مورد داروهای غیر یخچالی نیز در زمان مناسب به داروخانه عودت داده شود.
۹- پس از تحویل دارو به بیمار، دارورسان رسید تحویل دارو را به صورت دستی یا الکترونیکی از بیمار دریافت می‌کند.
۱۰- تمام هزینه‌های مربوط به ارائه خدمات دارورسانی مربوط به بیمه سلامت بوده و از بیمار هیچ هزینه‌ای بابت اجرای طرح دریافت نمی‌شود.

فرآیند طرح دارورسان
در عین حال دکتر سجاد اسماعیلی -  نماینده سازمان غذا و دارو و ناظر بر اجرای طرح دارورسان نیز، پیش از این به ایسنا اعلام کرده بود که الگوریتم کار در طرح دارورسان در بیمه دی به این صورت است که بعد از اینکه نسخه از سوی پزشک و در قالب نسخه الکترونیک تجویز شد، روی کارتابل بیمه قرار می‌گیرد. بعد نماینده بیمه که در داروخانه مستقر است، نسخه بیمار را بررسی می‌کند، تاییدیه وجود داروها را از داروخانه دریافت کرده و بعد از آن مجددا از بیمار تاییدیه می‌گیرد. سپس از بیمار استعلام شده که چه زمانی در منزل یا محل سکونتش است. وقتی استعلام نهایی شد، روی صندوق داروخانه می‌رود. در صندوق داروخانه نسخه‌پیچ دارو را می‌پیچد و به مسئول فنی یا داروساز مستقر ارائه می‌دهد.
به گفته اسماعیلی، در ادامه این فرآیند، مسئول فنی با بیمار تماس تلفنی یا تصویری می‌گیرد که اولویت‌مان تماس تصویری است و نسخه را کامل با بیمار چک می‌کند. اگر بیمار سوالی داشته باشد از مسئول فنی می‌پرسد و در نهایت بعد از تایید مسئول فنی دارو به صورت پلمپ شده و با آرم بیمه و سازمان غذا و دارو بسته‌بندی می‌شود. داروهای یخچالی باید از غیریخچالی جدا باشد و بعد تحویل پیک یا همان دارورسان می‌دهد. اگر دارو یخچالی باشد باید پیک cool bax  داشته باشد، دمایش تنظیم‌شده باشد. همچنین برای مراحل مترقی کار باید به نحوی باشد که بتوانیم در طول مسیر با GPS پیک را رصد کنیم. البته در دستورالعمل ذکر شده که اگر دارو یخچالی باشد، پیک حق توقف ندارد و باید به سرعت دارو را به دست بیمار را برساند. همچنین در باکس پیک فقط باید دارو باشد. بعد از اینکه دارو به دست بیمار رسید، تاییدیه‌ای از سوی بیمار داده می‌شود.

نحوه پرداخت هزینه دارو از سوی بیماران در طرح دارو رسان
وی همچنین درباره نحوه پرداخت هزینه دارو از سوی بیماران، اعلام کرد: برای پرداخت هزینه دارو هم درگاه الکترونیکی تعریف شده است و بیمارانی که توانایی لازم برای پرداخت الکترونیکی را دارند، از طریق سامانه انجام می‌دهند. در غیر این صورت کارتخوان همراه پیک است و آنجا پرداخت می‌کند.
اسماعیلی درباره فرآیند کار دارورسانی درب منزل بیماران در دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز گفت: فرآیند دانشگاه علوم پزشکی تهران مقداری متفاوت است. دانشگاه علوم پزشکی تهران کلینیک مجازی دارد و به ویژه در بحث کرونا مشاوره مجازی انجام می‌داد. همچنین در این کلینیک مجازی داروساز بالینی و عمومی هم مستقر هستند و همه فرآیندهای دارورسان زیر نظر داروساز انجام می‌شود. تمام فرآیندهای دارورسان در بیمه دی و دانشگاه علوم پزشکی تهران مشابهند و تنها تفاوت این است که دانشگاه علوم پزشکی تهران کلینیک مجازی دارند و کلینیک مجازی تا آخر کار را رصد کرده و حتی اگر بیمار تا چند روز بعد از تحویل دارو هم سوالی در زمینه دارویش داشت، می‌تواند با کلینیک مجازی تماس بگیرد.
وی به ایسنا اعلام کرد که سازمان غذا و دار برای اجرای آزمایشی طرح دارورسان مجوز یکساله داده‌ است، اما بعد از دو یا سه ماه از اجرای طرح که نواقص طرح درآید، سازمان غذا و دارو ضابطه نهایی‌اش را برای اجرای طرح دارورسان در سراسر کشور ابلاغ می‌کند که در این صورت کل بیماران خاص را دربرمی‌گیرد. در عین حال باید توجه کرد که فرآیند طرح دارورسان انتخابی است و بیمار می‌تواند برای حضور در این طرح ثبت‌نام کند.
گفتنی است که هزینه‌های اجرای طرح  دارورسان از سوی بیمه دی و بیمه سلامت پرداخت می‌شود.