میزان نظارت و کنترل اجتماعی ساکنان محلات که خود متاثر از همبستگی اجتماعی آنها از سویی و مشارکت پذیریشان در امور محله ای از دیگر سواست از جمله عواملی است که در تقویت و استحکام هویت محله ای نقش دارد ، لذا به نظر می رسد که افزایش میزان وابستگی اجتماعی افراد و مشارکت آنها در امور محله و به تبع آن فزونی نظارت و کنترل اجتماعی در امور محله می تواند راهکار مناسبی برای باز گرداندن هویت و معنا در زندگی ساکنان باشد
وضعیت شناسی و هویت محله ای در منطقه 16
شهر بسان کالبدی زنده و پویا از اجزايی تشکیل یافته که به هم پیوستگی آنها شهرنشینی و مناسبات مربوط به آن را متاثر می سازد . شهر و به تبع آن محله مجموعه ای فیزیکی از تعدادی کوچه ، خیابان ، میدان ، بزرگراه و اماکنی از این دست در یک مکان جغرافیایی نیست بلکه از آنجا که محل زندگی و زیست اجتماعات انسانی با ویژگی های مختلف فرهنگی ، اجتماعی ، اقتصادی ، مذهبی ، سنتی قومی و مواردی از این دست می باشد. لذا دارای کالبدی زنده و پویا است و مانند هر موجود زنده دارای هویتی خاص خود است که آن را از محلات دیگر متمایز می سازد. بنابراین هویت محله ای دراستحکام بخشیدن به امور محله و قدرت و استحکام مناسبات انسانی در آن از اهمیت انکار ناپذیری برخوردار است. از این رو هر نوع اقدام یا برنامه فردی و اجتماعی درارتباط با محله می تواند در جهت تقویت هویت محله ای و یا بالعکس آسیب رساندن به آن عمل نماید . لذا پیش از هر نوع برنامه ریزی شهری در سطح محلات ، نهاد سازی های مختلف ، ایجاد فضاهای شهری و غیره لازم است مطالعات و بررسی های لازم به منظور شناسایی فرصتها و احیانا تهدید هایی که این اقدامات می تواند بر هویت محله ای و شهری بر جای گذارد ، انجام پذیرد و برای کاهش تاثیرات نا خواسته بر هویت محله ای و شهری پیش بینی های لازم صورت پذیرد.
شهرداری منطقه 16 در اواخر سال 1397 به منظور شناخت ویژگی های جمعیتی و چگونگی هویت محله ای در نواحی و محلات مختلف منطقه انجام پژوهشی در این ارتباط را در زمره بررسی های فرهنگی اجتماعی شهرداری قرار داد . در این پژوهش اهدافی مورد نظر بود که عبارتند از :
1- شناخت ویژگی های جمعیتی ساکنان محلات مختلف منطقه
2- شناخت عوامل اثر گذار بر هویت محله ای
3- شناخت عوامل ناسازگار با هویت محله ای در منطقه و اعمال روش هایی برای تحکیم هویت محله ای
پژوهش یاد شده با روش پیمایشی انجام گرفت و بدین منظور در گام نخست با روش اسنادی و کتابخانه ای مساله هویت از جنبه های مختلف وارسی شده و با بهره گیری از نتایج حاصل از آن و به منظور دستیابی به اهداف پژوهش پرسشنامه مورد نیاز برای مصاحبه با پاسخگویان طراحی شد . در گام بعدی به منظور بررسی روایی و پایایی پرسشنامه با تعداد 30 نفر از اهالی ساکن در منطقه که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند از طریق پرسشنامه یاد شده مصاحبه به عمل آمد . بعد از استخراج نتایج و آزمون ویژه، اصلاحات لازم در مفاد پرسشنامه به عمل آمده و پرسشنامه نهایی برای استفاده در پیمایش نهایی تدوین شد. در گام بعدی با استفاده از رابطه کوکران حجم نمونه در بررسی مورد نظر برای سطح اطمینان 95 درصد رقمی برابر به 384 نفر محاسبه شد لیکن به منظور اطمینان بیشتر و احتمال باطل شدن برخی از پرسشنامه ها حجم نمونه مورد بررسی به 400 نفر افزایش یافت .
در گام بعدی به منظور دستیابی به نظرات شهروندان ساکن در نواحی و محلات مختلف منطقه نمونه گیری با بهره مندی از روش سهمیه ای با انتساب متناسب با جمعیت ساکن در نواحی شش گانه نمونه های مورد نظر به صورت تصادفی انتخاب و با پاسخگویان توسط پرسشنامه مصاحبه به عمل آمد .
پس از بازبینی ، کد گذاری و استخراج داده ها با استفاده از نرم افزار کامپیوتری جداول مورد نیاز استخراج و آزمون های آماری لازم به عمل آمد و تحلیل نتایج براساس داده های آماری انجام و نهایتا گزارش تحقیق تدوین گردید
سیمای جامعه مورد بررسی
1- جنس و سن
از میان افراد جامعه مورد بررسی 49/6 درصد را زنان و 50/4 درصد را مردان تشکیل می دهند ، همچنین سن 8/8 درصد افراد از 15 تا 20 سال ، 22/8 درصد از 20 تا 29 سال ، 28/8 درصد از 30 تا 39 سال ، 20/8 درصد از 40 تا 49 سال ، 14/3 درصد از 50 تا 59 سال و بالاخره 4/5 درصد بالای 60 سال بوده است . به طوریکه مشاهده می شود حدود نیمی از جمعیت (49/6 درصد) بین 30 تا 50 سال سن دارند (جداول شماره 1 و 2) . تعداد و درصد جنس و سن در نواحی ششگانه منطقه تفاوت هایی دارند که ارقام مربوط به هر کدام در جدول شماره 3 درج گردیده است .
2- تحصیلات
به منظور ارزیابی وضعیت تحصیلی افراد در جامعه مورد بررسی میزان تحصیلات را در گروه بندی های بی سواد ، خواندن و نوشتن و ابتدایی ، راهنمایی و دوره اول دبیرستان متوسطه و دوره دوم دبیرستان ، دیپلم ، فوق دیپلم ، لیسانس ، فوق لیسانس و دکترا طبقه بندی کردیم. ارقام به دست آمده روشن می سازد که در مجموع 7/3 درصد از افراد در جامعه مورد بررسی بیسواد بوده و سایر افراد تحصیلاتی از خواندن و نوشتن و ابتدایی تا دکترا داشته اند به گونه ای که 15 درصد دارای تحصیلاتی در حدود خواندن و نوشتن و ابتدایی ، 16/3 درصد راهنمایی و دوره اول دبیرستان ، 12/8 درصد متوسطه و دوره دوم دبیرستان ، 23/6 درصد دیپلم ، 8/10 درصد فوق دیپلم ، 3/11 درصد لیسانس ، 5/2 درصد فوق لیسانس و 3/0 درصد دکترا بوده اند (جدول شماره 4) . چنانچه مشاهده می شود از میان افراد با سواد 44/1 درصد دارای تحصیلاتی در حد پایین تر از دیپلم ، 23/6 درصد دیپلم و 24/9 درصد دارای تحصیلات عالی بوده اند . توزیع وضعیت تحصیلی افراد در جامعه مورد بررسی با این طبقه بندی در جدول زیر آمده است.
وضعیت تحصیلی افراد جامعه مورد بررسی بر حسب جنس پاسخگویان
جمع |
عالی
|
دیپلم |
کمتر از دیپلم |
بیسواد |
وضعیت تحصیلی
جنس |
درصد |
فراوانی |
100 |
198 |
17/2 |
21/2 |
51 |
10/6 |
زن |
100 |
201 |
32/3 |
26/5 |
37/2 |
4 |
مرد |
100 |
399 |
24/9 |
23/7 |
44/1 |
7/3 |
کل |
بررسی ارقام این جدول در مجموع تفاوتهای قابل ملاحظه ای را بین زنان و مردان در جامعه مورد بررسی نشان می دهد . در مجموع به تظر میرسد میزان بیسوادی در میان زنان قدری بیش از مردان است . اما در میان افراد با سواد میزان افراد کمتر از دیپلم در میان زنان بالاتر از مردان است و این در حالی است که درصد افراد با تحصیلات دیپلم و عالی در میان مردها در جامعه مورد بررسی بیش از زنان میباشد . بطور کلی چنین استنباط می شود که سطح سواد مردها در جامعه مورد بررسی بیش از زنان می باشد . دیگر نکته قابل ملاحظه اینکه از کل جامعه مورد بررسی 24/9 درصد دارای تحصیلات عالی هستند ، این درصد در نواحی مختلف منطقه دارای توزیع مشابهی نیست به گونه ای که در نواحی مختلف منطقه یاخجی آباد با 41/3 درصد در صدر قرار دارد و در مراتب بعدی نواحی نازی آباد با 33/4 درصد ، جوادیه با 29/2 درصد ، علی آباد جنوبی و تختی با 16/7 درصد و خزانه وشهرک بعثت و شهرک شهید رجایی با 1/13 درصد قرار دارند لیکن در ناحیه باغ آذری در نمونه مورد بررسی فردی با تحصیلات عالی قرار نداشته است (جدول شماره 5)
جدول شماره 1- فراوانی و درصد پاسخگویان به تفکیک جنس و سن ( درصد عمودی )
جمع |
60 سال و بالاتر |
50 تا 59 سال |
40 تا 49 سال |
30 تا 39 سال |
20 تا 29 سال |
کمتر از 20 سال |
سن
جنس |
درصد |
فراوانی |
49.6 |
198 |
38.9 |
54.4 |
51.8 |
49.6 |
46.2 |
51.4 |
زن |
50.4 |
201 |
61.1 |
45.6 |
48.2 |
50.4 |
53.8 |
48.6 |
مرد |
|
399 |
18 |
57 |
83 |
115 |
91 |
35 |
فراوانی |
جمع |
100 |
|
100 |
100 |
100 |
100 |
100 |
100 |
درصد |
جدول شماره 2- فراوانی و درصد پاسخگویان به تفکیک جنس و سن ( درصد افقی)
جمع |
60 سال و بالاتر |
50 تا 59 سال |
40 تا 49 سال |
30 تا 39 سال |
20 تا 29 سال |
کمتر از 20 سال |
سن
جنس |
درصد |
فراوانی |
100 |
198 |
3.5 |
15.7 |
21.7 |
28.8 |
21.2 |
9.1 |
زن |
100 |
201 |
5.5 |
12.9 |
19.9 |
28.9 |
24.4 |
8.5 |
مرد |
|
399 |
18 |
57 |
83 |
115 |
91 |
35 |
فراوانی |
جمع |
100 |
|
4.5 |
14.3 |
20.8 |
28.8 |
22.8 |
8.8 |
درصد |
جدول شماره 3– فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب جنس و سن به تفکیک نواحی مختلف منطقه 16
جمع |
سن پاسخگو |
|
جنس پاسخگو |
ناحیه |
درصد |
فراوانی |
60 سال و یسشتر |
50 تا 59 |
40 تا 49 |
30 تا 39 |
20 تا 29
|
کمتر از 20 سال |
100 |
38 |
26 |
18.4 |
18.4 |
28.9 |
21.1 |
10.5 |
زن |
1
جوادیه
|
100 |
34 |
5.9 |
11.8 |
20.6 |
32.4 |
23.5 |
5.9 |
مرد |
100 |
72 |
4.2 |
15.3 |
19.4 |
30.6 |
22.2 |
8.3 |
جمع |
100 |
33 |
3 |
18.2 |
24.2 |
27.3 |
18.2 |
9.1 |
زن |
2
نازی آباد |
100 |
33 |
6.1 |
15.2 |
21.2 |
27.3 |
21.2 |
9.1 |
مرد |
100 |
66 |
4.5 |
16.7 |
22.7 |
27.3 |
19.7 |
9.1 |
جمع |
100 |
49 |
4.1 |
12.2 |
22.4 |
28.6 |
22.4 |
10.2 |
زن |
3
خزانه ، شهرک بعثت ، شهرک شهید رجایی |
100 |
50 |
6 |
14 |
20 |
28 |
24 |
8 |
مرد |
100 |
99 |
5.1 |
13.1 |
21.2 |
28.3 |
23.2 |
9.1 |
جمع |
100 |
37 |
2.7 |
16.2 |
21.6 |
27 |
24.3 |
8.1 |
زن |
4
یاخجی آباد |
100 |
38 |
5.3 |
13.2 |
18.4 |
28.9 |
23.7 |
10.5 |
مرد |
100 |
75 |
4 |
14.7 |
20 |
28 |
24 |
9.3 |
جمع |
100 |
34 |
29 |
14.7 |
23.5 |
32.4 |
17.6 |
8.8 |
زن |
5
علی آباد جنوبی ، تختی |
100 |
38 |
5.3 |
10.5 |
18.4 |
28.9 |
28.9 |
7.9 |
مرد |
100 |
72 |
4.2 |
12.5 |
20.8 |
30.6 |
23.6 |
8.3 |
جمع |
100 |
7 |
14.3 |
14.3 |
14.3 |
28.6 |
28.6 |
- |
زن |
6
باغ آذری |
100 |
8 |
- |
12.5 |
25 |
25 |
25 |
12.5 |
مرد |
100 |
15 |
6.7 |
13.3 |
20 |
26.7 |
26.7 |
6.7 |
جمع |
100 |
198 |
3.5 |
15.7 |
21.7 |
28.8 |
21.2 |
9.1 |
زن |
کل |
100 |
201 |
5.5 |
12.9 |
19.9 |
28.9 |
24.4 |
8.5 |
مرد |
100 |
399 |
4.5 |
14.3 |
20.8 |
28.8 |
22.8 |
8.8 |
جمع |
جدول شماره 4– فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب جنس و تحصیلات به تفکیک نواحی مختلف منطقه 16
جمع
|
میزان تحصیلات
|
|
جنس پاسخگو
|
ناحیه
|
درصد
|
فراوانی
|
دکترا
|
فوق لیسانس
|
لیسانس
|
فوق دیپلم
|
دیپلم
|
متوسطه
|
راهنمایی سیکل اول
|
خواندن و نوشتن ابتدایی
|
بیسواد
|
100 |
38 |
- |
- |
7.9 |
10.5 |
13.2 |
15.8 |
18.4 |
13.2 |
21.1
|
زن |
1
جوادیه
|
100 |
34 |
- |
- |
26.5 |
14.7 |
20.6 |
11.8 |
8.8 |
17.6 |
- |
مرد |
100 |
72 |
- |
- |
16.7 |
12.5 |
16.7 |
13.9 |
13.9 |
15.3 |
11.1 |
جمع |
100 |
33 |
- |
6.1 |
9.1 |
9.1 |
24.2 |
18.2 |
12.1 |
12.1 |
9.1 |
زن |
2
نازی آباد |
100 |
33 |
- |
6.1 |
9.1 |
27.3 |
21.2 |
12.1 |
9.1 |
9.1 |
6.1 |
مرد |
100 |
66 |
- |
6.1 |
9.1 |
18.2 |
22.7 |
15.2 |
10.6 |
10.6 |
7.6 |
جمع |
100 |
49 |
- |
- |
8.2 |
4.1 |
24.5 |
2 |
28.6 |
24.5 |
8.2 |
زن |
3
خزانه ، شهرک بعثت ، شهرک شهید رجایی |
100 |
50 |
- |
2 |
12 |
- |
40 |
10 |
20 |
10 |
6 |
مرد |
100 |
99 |
- |
1 |
10.1 |
2 |
32.3 |
6.1 |
24.2 |
17.2 |
7.1 |
جمع |
100 |
37 |
- |
2.7 |
8.1 |
10.8 |
13.5 |
29.7 |
13.5 |
16.2 |
5.4 |
زن |
4
یاخجی آباد |
100 |
38 |
2.6 |
7.9 |
15.8 |
34.2 |
5.3 |
18.4 |
10.5 |
2.6 |
2.6 |
مرد |
100 |
75 |
1.3 |
5.3 |
12 |
22.7 |
9.3 |
24 |
12 |
9.3 |
4 |
جمع |
100 |
34 |
- |
- |
8.8 |
5.9 |
26.5 |
- |
23.5 |
23.5 |
11.8 |
زن |
5
علی آباد جنوبی ، تختی |
100 |
38 |
- |
2.6 |
13.2 |
2.6 |
42.1 |
10.5 |
15.8 |
7.9 |
5.3 |
مرد |
100 |
72 |
- |
1.4 |
11.1 |
4.2 |
34.7 |
5.6 |
19.4 |
15.3 |
8.3 |
جمع |
100 |
7 |
- |
- |
- |
- |
42.9 |
14.3 |
14.3 |
28.6 |
- |
زن |
6
باغ آذری |
100 |
8 |
- |
- |
- |
- |
12.5 |
25 |
- |
62.5 |
- |
مرد |
100 |
15 |
- |
- |
- |
- |
26.7 |
20 |
6.7 |
46.7 |
- |
جمع |
100 |
198 |
- |
1.5 |
8.1 |
7.6 |
21.2 |
12.6 |
19.7 |
18.7 |
10.6 |
زن |
کل |
100 |
201 |
0.5 |
3.5 |
14.4 |
13.9 |
26.4 |
12.9 |
12.9 |
11.4 |
4 |
مرد |
100 |
399 |
0.3 |
2.5 |
11.3 |
10.8 |
23.6 |
12.8 |
16.3 |
15 |
7.3 |
جمع |
جدول شماره 5-سطح تحصیلات پاسخگویان در نواحی مختلف منطقه 16بر حسب جنس
جمع |
|
تحصیلات |
وضعیت |
|
جنس پاسخگو |
ناحیه |
درصد |
فراوانی |
عالی |
دیپلم |
کمتر از دیپلم |
بیسواد |
100 |
38 |
18/4 |
13/2 |
47/4 |
21/1 |
زن |
ناحیه 1
جوادیه |
100 |
34 |
41/2 |
20/6 |
38/2 |
- |
مرد |
100 |
72 |
29/2 |
16/7 |
43/1 |
11/1 |
جمع |
100 |
33 |
24/3 |
24/2 |
42/4 |
9/1 |
زن |
ناحیه 2
نازی آباد |
100 |
33 |
42/5 |
21/2 |
30/3 |
6/1 |
مرد |
100 |
66 |
33/4 |
22/7 |
36/4 |
7/6 |
جمع |
100 |
49 |
12/3 |
24/5 |
55/1 |
8/2 |
زن |
ناحیه 3
خزانه ، شهرک بعثت ، شهرک شهید رجایی |
100 |
50 |
14 |
40 |
40 |
6 |
مرد |
100 |
99 |
13/1 |
32/3 |
47/5 |
7/1 |
جمع |
100 |
37 |
21/6 |
13/5 |
59/4 |
5/4 |
زن |
ناحیه 4
یاخجی آباد |
100 |
38 |
60/5 |
5/3 |
31/5 |
2/6 |
مرد |
100 |
75 |
41/3 |
9/3 |
45/3 |
4 |
جمع |
100 |
34 |
14/7 |
26/5 |
47 |
11/8 |
زن |
ناحیه 5
علی آباد جنوبی تختی |
100 |
38 |
18/4 |
42/1 |
34/2 |
3/5 |
مرد |
100 |
72 |
16/7 |
34/7 |
40/3 |
8/3 |
جمع |
100 |
7 |
- |
42/8 |
57/2 |
- |
زن |
ناحیه 6
باغ آذری |
100 |
8 |
- |
12/5 |
87/5 |
- |
مرد |
100 |
15 |
- |
26/6 |
73/4 |
- |
جمع |
100 |
198 |
17/2 |
21/2 |
51 |
10/6 |
زن |
کل |
100 |
201 |
32/3 |
26/5 |
37/2 |
4 |
مرد |
100 |
399 |
24/9 |
23/7 |
44/1 |
7/3 |
جمع |