در هفته گذشته کلیاتی در مورد دوران نوجوانی نوشتیم.در آنجا گفتیم که دوران نوجوانی همراه با بلوغ قسمتی از رشد محسوب می شود و دوره گذار از کودکی به جوانی و بزرگسالی است. این دوره شامل برخی تغییرات بزرگ مانند تغییرات فیزیولوژیکی در بدن، نحوه ارتباط نوجوان با جهان، تحول عمیق در جسم و روان و قدرت تجسم و تخیل زیاد است. به همین سبب آن را دوره ای خاص از زندگی قلمداد می کنند که ثبات و تکوین شخصیت و هویت یابی در آن صورت می گیرد.باید توجه داشت که دوران نوجوانی حد فاصل کودکی و جوانی است. نوجوان از یک سو کمی کودکانه رفتار می کند و در حال گسستن پیوند های خود با کودکی است و از دیگر سو شیفته ی دستیابی به استقلال جوانی و بزرگسالی است ولی نه به طور کامل! او نه این است و نه آن. لذا این دوره دارای طیفی وسیع است که با بخشی از قلمرو کودکی مرتبط است و در انتهای طیف به دنیای جوانی پهلو می زند.
ویژگی های مهم دوره نوجوانی:
در بین ویژگی های متعدد این دوره از زندگی، بدون شک مهمترین و بارزترین ویژگی، اتفاق افتادن بلوغ جسمی و جنسی در این دوره است. بروز رشد جسمی و اولین نشانه های بلوغ، با نوعی تمایل طبیعی برای فاصله گرفتن کودک از بزرگ سالان، بخصوص والدین همراه است. نوجوانان در این سنین بیش از پیش احساس نیاز به حریم خصوصی دارند. این تمایل می تواند در بستن در اتاق یا حمام توسط کودک و یا محرمانه جلوه دادن تغییرات بدن مشاهده شود. آنها ممکن است به کشف راههایی برای مستقل شدن از خانواده اقدام کنند. این گونه رفتارهای محرمانه و اختصاصی، نقش روانی ـ اجتماعی مهمی در پایان دادن به وابستگی های کودکانه قبلی به والدین و سایر بزرگسالان ایفا می کند.
در این سنین نوجوانی، اگر والدین محدودیت ها را بیشتر کنند، ممکن است آنها به شدت واکنش نشان دهند. پس بهتر است که ما والدین با شناخت کافی از این ویژگی رفتاری، برخورد مناسب با چنین رفتارهایی را مد نظر قرار داده و مدارای بیشتری به نوجوان خود داشته باشیم. قطعاً که والدین آگاه حواسشان به تغییرات جسمی فرزندشان هست تا اگر لازم بود راهنمایی های لازم را در خصوص این تغییرات به فرزند نوجوانان ارائه دهند. به عنوان مثال وقتی مادری می بیند که در آغاز دوره نوجوانی چه تغییراتی آرام آرام در جسم دخترش به وقوع می پیوندد، او نیز با شیب ملایم و طی گفتگوهای مادرانه و با محبت کافی، آگاهی های لازم بهداشتی را در مورد جسم رشد یافته دخترش به او می دهد. این پیش آگاهی ها زمینه ساز مناسبی هستند تا دختر نوجوان با خیالی آسوده تغییرات جسمی خود را مدیریت کرده و دچار حیرت و احیاناً استرس نشده و مادران نیز به عنوان مشاورین امین، روابط نزدیک و صمیمی را با دختران خود برقرار می سازند.
همچنین بر پدران مطالعه گر و آگاه است که چنین روابط دوستانه ای را در جهت آگاهی بخشی با پسر نوجوان خود برقرار سازند. اگر در هر خانه ای والدین و نوجوانان سعی کنند تا همدیگر را درک کنند، آنگاه خانه هیچگاه به یک میدان جنگ تبدیل نمی شود. غالباً دیده می شود که روابط خانوادگی در دوره نوجوانی فرزندان دچار تغییرات جدی می شود. درست در زمانی که لازم است تا والدین به عنوان یک پشتیبان و حامی اصلی و مهم برای فرزند نوجوانان شناخته شوند. اگر شما نیز می خواهید جزو والدینی باشید که مورد قبول فرزند نوجوان خود بوده و نقش مشاوری امین و آگاه را ایفا نمایید بهتر است به موارد زیر توجه فرمایید:
از تحقیر فرزند نوجوان خود و خندیدن به سوالات ساده او بپرهیزید. هنگامی که می خواهد صحبت کند، به طورکامل به او توجه کنید. با حفظ روابط مثبت و احترام آمیز بین خود و نوجوانتان سعی کنید دوره سنی لذت بخشی را برایش رقم بزنید. با آرامش به حرف های او گوش کنید و روی شنیدن و درک دیدگاه فرزند خود تمرکز کنید. فرزند خود را تشویق کنید تا در تصمیم گیری های خانوادگی شرکت کند و درمورد نگرانی های خانوادگی همراه شما باشد. حتی اگر همیشه رفتار او را تأیید نمی کنید اما احساسات او را درک کرده و سعی کنید او را قضاوت نکنید. توجه داشته باشید پدر و مادر باید همیشه در دسترس فرزندان خود باشند. پس راه های ارتباطی خود را با فرزندتان افزایش دهید. در مورد رفتارهای مخاطره آمیز مانند فعالیت جنسی و استفاده از مواد مخدر و پیامدهای آن ها با نوجوان خود خیلی دوستانه صحبت کنید. به استقلال و فردیت او احترام بگذارید. همیشه به فرزندتان یادآوری کنید که هر کجا که لازم باشد به او کمک خواهید کرد.مطمئن باشید رعایت کردن این توصیه ها خیلی می تواند در ایجاد یک رابطه ی عمیق عاطفی و با ثبات در بین شما و فرزند نوجوانتان، تاثیر مثبت و سازنده داشته باشد. تا هفته آینده که مباحث دوره نوجوانی را ادامه خواهیم داد شما را به خدای بزرگ و منان می سپاریم.
تهیه و تنظیم و اقتباس: فاطمه موسوی، روان شناس و زوج درمانگر
شاهین نوش آبادی، مشاور امور خانواده
