هفته گذشته قول داده بودیم که در این شماره مطالبی را پیرامون سلامت روان و پیشگیری از بروز بیماری های آن با شما در میان بگذاریم. علمای علم روان شناسی معتقدند روان، مانند عینک است. همانطور که با یک عینک شکسته نمی‌توان زیبایی‌های دنیا را دید و از آن‌ها لذت برد با یک روان آشفته، بهم ریخته و بیمار نیز نمی توان زندگی سالم و خوبی داشت! به همین سبب امروزه سلامت روان، با توجه به رشد بی‌سابقه مشکلات روحی و روانی در بین انسان‌ها، اهمیت ویژه‌ای یافته و دانستن اصول پیشگیری از بیماری های آن، برای همه ما ضروری است.
ضرورت رعایت بهداشت و پیشگیری از بیماری های روان
سلامت روان در هر مرحله از زندگی، از کودکی و نوجوانی گرفته تا بزرگسالی و پیری، بسیار مهم است. سلامت روان همه جنبه‌های مختلف عاطفی، روانی و رفاه اجتماعی ما را در بر می گیرد به گونه‌ای که می‌توان گفت روی تفکر، احساس، نحوه رفتار ما در هنگام رویارویی با وقایع زندگی، چگونگی مدیریت استرس، نحوه ارتباط با دیگران و تصمیم‌های ما در طول زندگی تأثیر می‌گذارد. بنابر این ملاحظه می کنید که کل زندگی ما در گرو سلامت روان ماست.
بهتر است بگوییم که بین رعایت بهداشت و سلامت روان تفاوت وجود دارد. رعایت بهداشت روان که خیلی ضرورت دارد در حقیقت تلاشی عملی برای حفظ سلامت روان از طریق رفتارها و درمان‌های پیشگیرانه است. در حالی که سلامت روان به میزان کلی خوب بودن وضعیت روانی شخص اطلاق می‌شود. در واقع بهداشت به روش‌هایی برای حفظ سلامتی گفته می‌شود. به این ترتیب بهداشت روان به کارهایی گفته می‌شود که ما لازم است تا برای حفظ سلامت ذهن و روان خود انجام دهیم تا از بروز بیماری ها پیشگیری کنیم.
ذکر این نکته نیز مهم است که بین بیماری روان و اختلال روانی تفاوت وجود دارد. اختلال روانی معمولاً در کل مدت زندگی فرد همراه اوست و گاهی مادرزادی است و درمانش سخت تر می باشد ولی بیماری روان در برخی از ادوار زندگی و بنابر دلایلی در انسان ها بوجود می آید و زندگی عادی فرد را بهم می ریزد اما درمانش اگر به موقع انجام پذیرد کاری آسان و شدنی است. مانند اینکه گاهی فرد همراه با استرس و اضطراب زیاد و غیر قابل کنترل احساس می کند در حفظ روابط شخصی یا خانوادگی اش دچار مشکل شده یا عملکردش در مناسبات اجتماعی و در محل کار یا مدرسه دچار کندی شده و یا بر روی یادگیری اش تأثیر منفی بوجود آمده و از میزان علاقه مندی اش درشرکت کردن در فعالیت‌های جمعی کاسته شده است.
گاهی نیز ممکن است کندی در حضور ذهن احساس کند و اینکه نمی تواند درست تمرکز کند! همه ی این ها قبلاً نبوده و در برهه ای از زندگی دچار تعدادی از این عارضه های روانی شده و بر روی رفتارش تاثیر گذاشته است.اولین توصیه ما در اینگونه موارد این است که حتماً به یک روان شناس و یا روانپزشک مراجعه کنید و خود را تحت درمان قرار دهید. ادامه دادن و در چنین وضعیتی ماندن آن هم بدون دوا و درمان می تواند عواقب بسیار بدی به دنبال داشته باشد.اما چه کنیم که اساساً دچار چنین وضعیتی نشویم و یا احتمال بوجود آمدن آن را کاهش دهیم!؟
رسیدگی به وضعیت بهداشت و سلامت جسمانی و بخصوص ورزش کردن و پیاده روی های منظم می تواند یکی از راههای پیشگیری کننده از بیماری های روان نیز باشد. سلامت روانی و جسمانی هر دو از اهمیت یکسانی برخوردارند و با هم در ارتباط تنگاتنگی هستند. داشتن بیماری های جسمانی مزمن می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های روانی را افزایش دهد و همچنین در نقطه ی مقابل نیز بیماری های روان مانند افسردگی خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌های جسمانی مانند دیابت، بیماری قلبی و سکته مغزی را می تواند افزایش دهد.
راهکار دیگری که برای پیشگیری از بروز بیماری های روان موثر است این است که در مورد احساسات خود حتماً صحبت کنید. صحبت کردن درباره احساسات برای حفظ سلامت روان بسیار مفید است و به شما کمک می‌کند تا بتوانید در مواجهه با موقعیت‌هایی که در آن‌ها احساس ناراحتی می‌کنید، بهتر عمل کنید. صحبت کردن درباره احساسات نشانه ضعف نیست، بلکه بخشی از مسئولیت‌پذیری شما در قبال سلامتی روان خودتان است. این کار می‌تواند راه‌حلی برای کنار آمدن با مشکلی باشد که مدت‌هاست در ذهن خود نگه داشته‌اید. گاهی فقط شنیده شدن توسط دیگران می‌تواند به شما کمک کند تا متوجه حمایت دیگران شوید و کمتر احساس تنهایی کنید. این توصیه می‌تواند به صورت دوطرفه مؤثر باشد؛ به این معنی که اگر سر صحبت را باز کنید، به طور ناخودآگاه دیگران را نیز به انجام این کار تشویق می‌کنید. البته توصیف احساسات همیشه کار آسانی نیست.
اگر نمی‌توانید بهترین کلمه را برای توصیف عواطف خود پیدا کنید، هیچ اشکالی ندارد. بهتر است آن را در قالب چندین جمله توصیف کنید. بگویید که دقیقاً چه حسی دارید؟ یا اینکه این احساس باعث می‌شود که تمایل به انجام چه کاری داشته باشید؟ نیازی نیست برای بیان وضعیت خود، یک مکالمه طولانی و از قبل تنظیم‌شده را برنامه‌ریزی کنید. بسیاری از افراد زمانی که این مکالمات به صورت طبیعی بیان می‌شود، احساس راحتی بیشتری دارند؛ مثل زمان‌هایی که با هم کاری را انجام می‌دهید. اگر در ابتدا احساس ناخوشایندی داشتید، به خودتان زمان بدهید. در هر حال سعی کنید صحبت کردن درباره احساسات را همیشه انجام دهید.
ما باشما راهکارهای دیگری را در هفته آینده در میان خواهیم گذاشت. مراقب بهداشت و سلامت جسم و روان خود باشید.
اقتباس، تهیه و تنظیم: فاطمه موسوی، روان شناس و زوج درمانگر
شاهین نوش آبادی، مدرس و مشاور امور خانواده
