حق مساوات در برابر بيت المال

مقصود از بيت المال، اموال و امكانات عمومي است كه در اختيار حاكميت قرار دارد. همه افراد و اقشار در بهره برداري و استفاده از بيت المال در آنچه به حقوق عمومي و اجتماعي مربوط است حق بهره برداري مساوي دارند. يعني هيچ يك از افراد جامعه در هر پست و مقامي باشد حق ندارد به خاطر مقام و موقعيت خاص سياسي يا اجتماعي خود يا قرابت و همفكري با حاكمان بيش از ديگران امكانات عمومي را طلب و يا از آن استفاده نمايد.
ماجراي عقيل با حضرت امير(ع) بهترين گواه اين مطلب است . در اين رابطه آن حضرت فرمودند: "سوگند به خدا عقيل برادرم را ديدم كه
به شدت فقير شده بود و از من مي‎خواست كه يك صاع از گندمها را به او ببخشم . كودكانش را ديدم كه از گرسنگي موهايشان ژوليده و رنگشان بر اثر فقر دگرگون گشته، گويا صورتشان با نيل رنگ شده بود. عقيل باز هم اصرار كرد و چند بار خواسته خود را تكرار نمود، من به او گوش فرا دادم، خيال كرد من دينم را به او مي‎فروشم، و به دلخواه او قدم برمي دارم و از راه و رسم خويش دست مي‎كشم . (اما من براي بيداري و هوشياري او) آهني را در آتش گداختم، سپس آن را به بدنش نزديك ساختم تا با حرارت آن عبرت گيرد، ناله اي همچون بيماراني كه از شدت درد مي‎نالند سرداد و چيزي نمانده بود كه از حرارت آن بسوزد; به او گفتم : هان اي عقيل، زنان سوگمند در سوگ تو بگريند! از آهن تفتيده اي كه انساني آن را به صورت بازيچه سرخ كرده ناله مي‎كني ! اما مرا به سوي آتشي مي‎كشاني كه خداوند جبار با شعله خشم و غضبش آن را برافروخته است ! تو از اين رنج مي‎نالي و من از آتش سوزان نالان نشوم ؟!" (1)



[1] نهج البلاغه صبحي صالح و عبده، خطبه 224.
 
 حضرت امير(ع) هنگامي كه به خاطر تقسيم مساوي بيت المال مورد اعتراض عده اي مصلحت انديش قرار گرفتند به آنان فرمودند:
"آيا از من مي‎خواهيد كه به وسيله ظلم و جور (بر مردم) به پيروزي (و استحكام قدرت در برابر دشمن) برسم ; به خدا قسم هرگز چنين
 نخواهم كرد..." سپس فرمودند: "اگر مال شخصي خودم نيز بود به طور مساوات تقسيم مي‎كردم، چه رسد به اينكه مال خداوند است ... ." (1)
همچنين در روايتي آمده است كه آن حضرت فرمودند: "اي مردم، فرزندان آدم هرگز غلام و كنيززاده نشده اند، همه افراد مردم آزاد مي‎باشند... آگاه باشيد كه مقداري مال جمع شده است و ما آن را به طور مساوي بين سياه پوست و سرخ پوست تقسيم مي‎كنيم ." سپس مروان به طلحه و زبير گفت : "مقصود و منظور علي كسي غير از شما نيست"; سپس حضرت به هركدام از آنها سه دينار عطا كردند، و نيز به يك مرد انصاري نيز سه دينار دادند، آنگاه غلام سياهي آمد و به او نيز سه دينار عطا نمودند; در اين هنگام مرد انصاري به حضرت اعتراض كرد و گفت : "اي امير مؤمنان، اين مرد غلامي است كه ديروز آزادش كردم، سهم او را با من مساوي قرار مي‎دهيد؟!" حضرت فرمودند: "من در كتاب خدا نظر كردم، فضيلت و برتري براي اولاد اسماعيل نسبت به اولاد اسحاق نيافتم ." (2)


[1] أتأمروني أن أطلب النصر بالجور فيمن وليت عليه ؟ والله لا أطور به ... لو كان المال لي لسويت بينهم، فكيف و انما المال مال الله !..."; نهج البلاغه صبحي صالح و عبده، خطبه 126.
[2] "ايها الناس ان آدم لم يلد عبدا و لا أمة و ان الناس كلهم احرار... ألا و قد حضر شئ و نحن مسوون فيه بين الاسود و الاحمر، فقال مروان لطلحة و الزبير: ما اراد بهذا غيركما قال : فاعطي كل واحد ثلاثة دنانير... و جاء بعد غلام أسود فاعطاه ثلاثة دنانير فقال الانصاري : يا أميرالمؤمنين هذا غلام اعتقته بالامس تجعلني و اياه سواء؟ فقال : اني نظرت في كتاب الله فلم اجد لولد اسماعيل علي ولد اسحاق فضلا"; كافي، كتاب الروضة، ج 8، ص 69، حديث 26.
 
 
همچنين در اين مساوات تفاوتي ميان افراد با گرايش هاي خاص ديني و فكري نيست ; همان گونه كه قبلا به چگونگي برخورد حضرت امير(ع) با پيرمرد نابيناي نصراني و نيز قطع ننمودن حقوق خوارج از بيت المال اشاره شد.