حق نصيحت جو

حق "نصيحت جو" اين است كه نصيحت كننده آنچه را صحيح و مفيد به حال او مي‎داند از او دريغ نكند، و با ملايمت و نرمش - متناسب با فهم و دركش - به او ارائه نمايد و بداند كه فهم و درك اشخاص مختلف است .
نصيحت كننده بايد نصيحت خود را با رحمت و عطوفت ادا كند;(1) و چنانچه مورد نصيحت احكام شرعي بوده و نصيحت جو جاهل به آنها باشد، بر نصيحت كننده از باب ارشاد جاهل واجب است حكم خدا را بيان نمايد.

حق نصيحت كننده

حق "نصيحت كننده" اين است كه در برابرش متواضع باشي و دل خود را براي فهم نصيحتش حاضر سازي و با دقت به آن گوش فرادهي ; پس اگر نصيحتش را صواب و مطابق حقيقت يافتي، خدا را سپاس گويي و آن را بپذيري و در مقابل آن حق شناسي نمايي ; و اگر آن را صواب و بر وفق حقيقت نيافتي، متهمش نكني و بداني كه او در خيرخواهي تو كوتاهي نكرده و فقط نظرش به خطا رفته است .(2)


[1] رساله حقوق امام سجاد(ع)، تحف العقول، حديث 41.
[2] همان، حديث 42.
 
  
حق احسان كننده

حق "احسان كننده" اين است كه در مقابل احساني كه كرده از او تشكر نمايي و احسانش را به زبان آوري و او را به نيكي ياد كني و خالصانه در حق او دعا كني تا در نهان و عيان از او قدرداني كرده باشي . و هر وقت توانستي احسان او را جبران نمايي .(1)

حق بيمار

عيادت نمودن از افراد بيمار به گونه اي كه موجب آزار او نباشد(2) و تلاش براي رفع مشكلات او حق بيمار است . و اگر بيمار توان مالي براي معالجه را ندارد، بر دولت اسلامي و افراد متمكن است كه هزينه معالجه او را تأمين كنند; و به ويژه بر پزشكي كه توان معالجه بيمار را دارد كوتاهي جايز نيست .

[1] همان، ص 271، حديث 47.
[2] وسائل الشيعة، كتاب الطهارة، باب 15 از ابواب الاحتضار.
 

حق همسايه

حق "همسايه" اين است كه در حضور، كرامت او را و در غياب، آبروي او را حفظ كني ; و اسرارش را فاش نكني، و در هر حال او را ياري نمايي و در سختي ها تنها نگذاري ; از خطاهايش بگذري و لغزشهايش را ناديده بگيري ; اگر ناداني كرد بردباري كني، و زبان بدگويان را از او بگرداني .
 پيامبراكرم (ص) مي‎فرمايد: "كسي كه با شكم سير بخوابد و همسايه اش گرسنه باشد، هرگز به من ايمان نياورده است ." (1) و نيز آن حضرت مي‎فرمايد: "هر كس حقوق همسايه اش را ضايع كند از ما نيست، و جبرئيل آنقدر راجع به همسايه به من سفارش نمود كه پنداشتم همسايه از انسان ارث خواهد برد." (2)
همين تأكيد بر حق همسايه در وصيتنامه حضرت امير(ع) نيز آمده است .(3)
و در روايتي پيامبر(ص) به حضرت امير(ع) فرمودند: "يا علي اكرم الجار و لو كان كافرا" (4) "اي علي ! همسايه را اكرام كن هرچند كافر باشد."



[1] وسائل الشيعة، كتاب الحج، باب 88 از ابواب أحكام العشرة، حديث 1.
[2] همان، باب 86 از ابواب أحكام العشرة، حديث 5.
[3] نهج البلاغه صبحي صالح، نامه 47.
[4] جامع الاخبار، فصل 40 في بر الوالدين، ص 83.
 

 حق همسفر

حق "همسفر" اين است كه اگر قدرت داري در احسان و اكرام از او فزونتر باشي، وگرنه برابر و در رديف او باشي ; همچنان كه او تو را محترم مي‎شمارد تو او را محترم بشماري ; و همان گونه كه حفظت مي‎كند حفظش نمايي . در كرامت و جوانمردي بر تو سبقت و پيشدستي نگيرد، و اگر پيشدستي نمود جبران نمايي ; از محبتي كه شايسته اوست كوتاهي نكني، و به خيرخواهي و نصيحت او پايبند باشي ; او را در اطاعت پروردگار و ترك گناه ياري نمايي، و در هر حال براي او رحمت باشي نه عذاب .(1)

[1] تحف العقول، رساله حقوق امام سجاد(ع)، ص 266 و 267، حديث 32