حق مصونيت ديپلماتها

از جمله حقوق متقابل ملتها و دولتها از نظر اسلام، مصونيت نمايندگان اعزامي آنها به كشورها مي‎باشد. نمايندگان دولتها و نيز فرستادگان ويژه آنها حق دارند در حكومت اسلامي آزاد بوده و از هرگونه تعرض مصون و محفوظ باشند; به گونه اي كه بتوانند بدون ترس و يا ايجاد مشكلي پيام خود را با صراحت ابلاغ نموده و به وظايف مقرره اي كه به توافق طرفين رسيده است عمل نمايند; و در اين حكم ميان زمان جنگ و صلح فرقي نيست . در صدر اسلام نيز به دستور پيامبراكرم (ص) فرستادگان كفار و مشركيني كه در حال جنگ با مسلمانان بودند، اين حق را داشتند كه آزادانه پيام خود را ابلاغ نمايند و كسي متعرض آنان نشود. آن حضرت صريحا فرموده اند: "نمايندگان [دشمن ] نبايد كشته شوند... ." (1)


[1] وسائل الشيعة، كتاب الجهاد، باب 44 از ابواب جهاد العدو و ما يناسبه، حديث 2.
 
 
 
حق اقليت هاي مذهبي

در گذشته كه كشورها و حاكميت ها به شكل كنوني داراي قانون اساسي نبوده اند، حاكميت ها با اقليت هاي ديني هر كشوري قرارداد خاصي مبني بر تأمين حقوق آنان با شرايطي منعقد مي‎نمودند و طرفين ملتزم به رعايت آن مي‎شدند; اما در شرايط كنوني كه كشورها داراي قانون اساسي مي‎باشند و حقوق همه افراد در قانون اساسي هر كشوري معين و مشخص شده است، رأي دادن اقليت ها به قانون اساسي كه در حكم ميثاق ملي مي‎باشد حكم همان قرارداد ذمه را دارد، و قهرا اقليت هاي مذهبي نيز همان حقوق شهروندي را دارا مي‎باشند. بنابراين حق اقليت هاي مذهبي كه در كشور اسلامي و در پناه حاكميت اسلام زندگي مي‎كنند اين است كه حكومت اسلامي هر آنچه را خداوند از آنان قبول كرده است قبول نمايد، و آنچه را بر انجام آن متعهد شده اند از آنان مطالبه كند; قرآن كريم مي‎فرمايد:
(وليحكم اهل الانجيل بما أنزل الله فيه ...) (1)
"و بايد نصارا براساس آنچه خداوند در انجيل فروفرستاده حكم و قضاوت كنند." و هر مسلماني بايد همچون هم كيشان خود با آنان رفتار نمايد و به پيمانهاي خود با آنان وفا نمايد و آنان را مورد ستم قرار ندهد.



[1] مائده (5): 47.
 
 
پيامبراكرم (ص) فرمودند: "آگاه باشيد هر كس به معاهدي (يعني يكي از اقليت هاي ديني كه در ذمه اسلام نيست ولي با مسلمانان پيمان داد و ستد منعقد نموده است) ظلم نمود، يا نقص و ضرري به او وارد كرد، يا بيش از طاقتش به او كاري محول نمود، و يا بدون رضايتش چيزي را از او گرفت، همانا من در روز قيامت با او مخاصمه خواهم كرد." (1)
و حضرت امير(ع) خطاب به مالك فرمودند: "قلب خود را نسبت به مردم لبريز از رحمت و محبت و لطف به آنان بكن ... زيرا مردم يا هم كيشان تو هستند و يا همنوعان تو." (2)
همچنين آنان حق دارند در كشور اسلامي با آزادي به آيين خود عمل نمايند; مشروط بر اينكه به ميثاق خود با حاكميت اسلامي عمل نموده و تظاهر به خوردن مشروبات الكلي و گوشت خوك و ساير محرمات نكنند كه منافي حقوق مسلمانان است .



[1] "ألا من ظلم معاهدا او انتقصه او كلفه فوق طاقته أو أخذ منه شيئا بغير طيب نفس فاءنا حجيجه يوم القيامة"; سنن ابي داود، ج 2، ص 152، كتاب الخراج و الفئ و الامارة، باب في تعشير اهل الذمة .
[2] "واشعر قلبك الرحمة للرعية و المحبة لهم و اللطف بهم ... فانهم صنفان : اما اخ لك في الدين او نظير لك في الخلق"; نهج البلاغه صبحي صالح، نامه 53.
 
 حق اسيران

با توجه به آيات و رواياتي كه بر حرمت و كرامت ذاتي انسان دلالت مي‎كنند، و نيز عموم آيه شريفه :
(و لا يجرمنكم شنئان قوم علي ألا تعدلوا اعدلوا هو أقرب للتقوي ) (1)
"مبادا دشمني و كينه قومي شما را به بي عدالتي [و انجام كارهاي ناشايسته ] وادارد; عدالت را مراعات كنيد كه به تقوا نزديك تر است ." افرادي كه در زمان جنگ به اسارت درمي آيند داراي حقوقي هستند; از جمله : كشتن (2) و اذيت و آزار روحي و جسمي اسير و اجبار او بر جاسوسي جايز نيست ; و علاوه بر آنكه حيثيت و مال او بايد حفظ شود حق دارد از ديگر مزاياي زندگي (غير از آزادي) از جمله ملاقات با خانواده، امكان تحصيل و تعليم و امكانات غذا و لباس مناسب و همچنين امكانات بهداشتي، تفريحي و ورزشي بهره ببرد. تجاوز به هر يك از حقوق اسيران علاوه بر آنكه معصيت خداوند است بايد جبران شود.



[1] مائده (5): 8.
[2] حضرت امير(ع) هنگام جنگ جمل فرمودند: "هيچ اسيري كشته نشود..."; الفقه علي المذاهب الاربعة، كتاب الحدود، مبحث البغاة و المحاربين، ج 5، ص 421.
 
 اسيران حق دارند پس از اتمام جنگ آزاد شوند و دولتها بايد مقدمات آزادي آنها را سريعا فراهم كنند; در اين رابطه عمل پيامبر(ص) و عفو آن حضرت نسبت به مشركين مكه پس از فتح آن - با آنكه در ريختن خون مسلمانان در بدر و احد و ساير جنگها دست داشتند - و نيز عفو وحشي قاتل حمزه (ع) بدون كسب رضايت دختر و ساير وارثان او، و نيز عفو مالك بن عوف با اينكه او سبب شهادت بسياري از مسلمانان در جنگ هوازن بود و... بايد مورد توجه قرار گيرد.
پيامبر(ص) پس از اسارت كفار قريش به آنان خطاب كرده و فرمودند: "اي جماعت قريش، انديشه مي‎كنيد كه من در رابطه با شما چه كاري انجام مي‎دهم ؟" قريش گفتند: "خوبي ! تو برادر با كرامتي و پسر برادر با كرامت ." و پيامبر همه آنها را عفو كردند.(1) حتي پيامبر(ص) خانه ابوسفيان را محل امن قرار داده فرمودند: "هر كس وارد خانه او شد در امان است ." (2) و هند، زن ابوسفيان كه سابقه بدي در دشمني با اسلام داشت و اعمال فجيع او با جنازه هاي شهداي احد در تاريخ ثبت شده است، هنگامي كه مسلمان شد دو گوسفند نيز هديه آورد، پيامبر(ص) از او قبول كردند و او را عفو نمودند و در حق گله اش دعا كردند، و گله اش زياد شد." (3)
همچنين است رفتار بزرگوارانه حضرت امير(ع) با اسراي جنگ جمل از جمله : عايشه و مروان . با آنكه آنان - همان گونه كه حضرت فرمودند - به بيت المال و نگهبانان آن حمله كردند و عده زيادي از مردم را با وضع بسيار بدي به شهادت رساندند،(4) با اين حال مروان آزاد شد و عايشه با احترام همراه با عده اي زن مسلح - كه به شكل مرد در آمده بودند - به مدينه فرستاده شد; و عبدالله بن زبير نيز با وساطت محمد بن ابي بكر آزاد شد، و موسي بن طلحة را نزد حضرت آوردند و حضرت از او خواستند تا سه مرتبه استغفار كند، و او استغفار نمود و سپس به دستور حضرت آزاد و تمام وسايل جنگي و غيرجنگي اش كه در اختيار لشگر حضرت بود به او برگردانده شد.
ضمنا كودكان، زنان و سالخوردگان كساني كه در حال جنگ هستند از امنيت برخوردار بوده و نبايد مورد تعرض و اسارت قرار گيرند.


[1] سيره ابن هشام، في ذكر الاسباب الموجبة للسير الي مكة، عنوان الرسول يدخل الحرم، ج 4، ص 55.
[2] همان، عنوان اسلام ابي سفيان، ص 46.
[3] كامل ابن اثير، حوادث سال هشتم، ج 2، ص 251.
[4] نهج البلاغه صبحي صالح، خطبه 172.