مشاغل آنلاین در احتضار

ایتنا - نزدیک به سه هفته است اینترنت در ایران دچار اختلالات گسترده شده و به دنبال آن بسیاری از شبکه‌های اجتماعی در ایران از‌جمله اینستاگرام و واتس‌اپ فیلتر شده‌اند. این موضوع در حالی رخ می‌دهد که عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از احتمال رفع‌نشدن فیلتر اینستاگرام و واتس‌اپ خبر داده و درخواست کرده کسب‌وکارهای اینترنتی به پیام‌رسان‌های داخلی کوچ کنند؛ درخواستی که البته سال‌هاست با مقاومت مردم مواجه می‌شود و آنها حتی به قیمت سرعت کندتر و عبور از دیواره سخت فیلتر حاضر نشده‌اند پیام‌رسان‌های محبوب خود را با نمونه‌های مشابه داخلی جایگزین کنند.
حالا اما تشکل‌های صنفی و نهادهای رسمی ایران از خسارت سنگین قطع اینترنت به کسب‌و‌کارهای اینترنتی گزارش می‌دهند. انجمن کسب‌ و کارهای اینترنتی ایران برآورد کرده است جمعیتی معادل 10 میلیون نفر از کسب‌ و کارهای اینترنتی امرار معاش می‌کنند. هرچند آمار غیر‌رسمی این تعداد را تنها محدود به بستر پیام‌رسان اینستاگرام می‌داند و شمار کسانی را که از فضای مجازی امرار معاش می‌کنند، بیشتر می‌داند.

بر اساس گزارشی که سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران منتشر کرده است، تقریبا هیچ کسب‌ و کار اینترنتی نبوده که از اختلال اینترنت زیان نکرده باشد و مطالعات این نهاد نشان می‌دهد بیش از ۴۱ درصد شرکت‌ها ۲۵ تا ۵۰ درصد درآمد خود را در این مدت از دست داده‌اند و حدود ۴۷ درصد هم بیشتر از ۵۰ درصد کاهش فروش داشته‌اند. به‌جز این سازمان، نظام صنفی رایانه‌ای تهران نیز اعلام کرد اختلال اینترنت به کسب‌وکار‌ها روزانه بین ۵۰ تا ۵۰۰ میلیون خسارت وارد می‌کند.
علاوه بر این، اتحادیه کشوری کسب‌ و کارهای اینترنتی هم اعلام کرده است تراکنش‌های مالی کسب‌ و کارهای اینترنتی به‌صورت میانگین بین 50 تا 60 درصد کاهش داشته است.

تراکنش مالی مشاغل آنلاین نصف شد
اختلالات وسیع اینترنت در ایران در‌حالی حدود سه هفته را پشت‌سر می‌گذارد که چشم‌انداز دسترسی عادی کاربران ایرانی به اینترنت همچنان روشن نیست. در این مدت نهادها و تشکل‌های صنفی متعددی از زیان سنگین قطع اینترنت بر کسب‌ و کارها پرده برداشته‌اند.
تراکنش‌های مالی کسب‌ و کارهای اینترنتی به‌صورت میانگین بین 50 تا 60 درصد کاهش داشته است؛ این موضوعی است که فرشاد وکیل‌زاده، رئیس اتحادیه کشوری کسب‌ و کارهای اینترنتی به ایلنا گفته و توضیح داده است: فروش کسب‌ و کارهای بزرگ ۱۰ تا ۲۰ درصد کاهش یافته است.
او همچنین توضیح داده است: میزان افت فروش کسب‌ و کارهای کوچک ۴۰ تا ۷۰ درصد بوده و فروش برخی کسب‌ و کارهای اینترنتی صد‌درصد کاهش داشته و فروش آنها صفر شده است.
به گفته رئیس اتحادیه کشوری کسب‌ و کارهای اینترنتی، ارسال مرسوله‌های پستی نیز کاهش چشمگیری داشته و نسبت به سه هفته قبل ۲۰ تا ۲۵ درصد کمتر شده است.
نتیجه این وضعیت به گفته او کاهش تراکنش مالی کسب‌ و کارها‌ست. وکیل‌زاده میزان کاهش تراکنش مالی کسب‌ و کارهای اینترنتی را هم ۵۰ تا ۶۰ درصد اعلام کرد که به معنای نصف‌شدن میزان تراکنش مالی‌های کسب‌ و کارهای اینترنتی است.
او همچنین گفت کسب‌ و کارهای حقیقی در بازار سنتی نیز کاهش فروش داشته‌اند اما جزئیات بیشتری در‌این‌باره ارائه نکرد.

خسارت روزانه 500 میلیون تومانی قطع اینترنت
اما این تنها گزارش رسمی از تأثیر قطع اینترنت بر کسب‌ و کارهای اینترنتی نیست و سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران نیز اعلام کرد اختلال اینترنت به کسب‌ و کار‌ها روزانه بین ۵۰ تا ۵۰۰ میلیون خسارت وارد می‌کند.
بر اساس این گزارش، 53 درصد مشاغل اعلام کردند در صورت تداوم احتمالی محدودیت‌ها، روزانه ۵۰ میلیون تومان ضرر خواهند کرد. ۲۱ درصد نیز ضرر ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومانی و حدود ۱۸ درصد خسارت بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومانی را گزارش کرده‌اند.
به گزارش روابط‌ عمومی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان، این سازمان به‌منظور بررسی تأثیر محدودیت‌ها بر کسب‌ و کارها، پرسش‌نامه‌ای را در اختیار آنها گذاشت که سؤالاتی در‌‌خصوص کاهش درآمد، افزایش هزینه یا اختلال در عملیات جاری شرکت‌ها مطرح شده بود. این نظرسنجی از شرکت‌های عضو نصر تهران در قالب پرسش‌نامه با مشارکت ۱۰۴ شرکت زیرمجموعه سازمان از تاریخ هفتم مهر ۱۴۰۱ تا ۱۰ مهر ۱۴۰۱ صورت گرفته است.

یکی از مهم‌ترین پرسش‌هایی که شرکت‌های عضو نظام صنفی رایانه‌ای تهران به آن پاسخ داده‌اند، تأثیر این محدودیت‌ها بر فروش آنهاست. آمار‌ها نشان می‌دهد این محدودیت‌ها لطمات شدیدی به شرکت‌ها وارد کرده است.
بر اساس نظرسنجی صورت‌گرفته، درصد شرکت‌هایی که در این مدت کاهش فروش را تجربه نکرده‌اند، تقریبا صفر است. بیش از ۴۱ درصد شرکت‌ها ۲۵ تا ۵۰ درصد درآمد خود را در این مدت از دست داده‌اند و حدود ۴۷ درصد هم بیشتر از ۵۰ درصد کاهش فروش داشته‌اند. تنها ۱۱ درصد کسب‌ و کار‌ها نیز کمتر از ۲۵ درصد کاهش فروش را تجربه کرده‌اند که این سازمان احتمال می‌دهد تحت تأثیر نوسان‌های کوتاه‌مدت باشند.
اما تداوم محدودیت‌های فعلی، روزانه چه میزان خسارت به کسب‌ و کار‌ها وارد می‌کند؟ نصر تهران این سؤال را از شرکت‌ها پرسیده بود که تداوم احتمالی محدودیت‌ها، روزانه چه خسارتی را از نظر ترکیب فروش از‌دست‌رفته و هزینه اضافه‌شده به آنها وارد خواهد کرد؟
بر این اساس، ۵۳ درصد مشاغل اعلام کردند روزانه ۵۰ میلیون تومان ضرر خواهند کرد. ۲۱ درصد نیز ضرر ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومانی و حدود ۱۸ درصد خسارت بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومانی را گزارش کرده‌اند. قریب به هشت درصد مشاغل نیز روزانه بالاتر از ۵۰۰ میلیون تومان خسارت می‌بینند؛ «اگر تعداد کارکنان را شاخصی برای بزرگی شرکت‌ها بدانیم، تقریبا همان هشت‌درصدی که بالای ۲۰۰ نفر نیرو دارند، احتمالا روزانه بالای ۵۰۰ میلیون تومان خسارت خواهند دید و همان ۷۳‌درصدی که زیر ۵۰ نفر نیرو دارند، روزانه ۵۰ میلیون تومان خسارت خواهند دید.»

بررسی ابعاد محدودیت‌ها و اختلالات اینترنت
ارتباط مستقیم کاهش فروش با درآمد شرکت‌ها به دلیل اختلال در کانال‌های فروش، کاهش فروش یا درآمد شرکت به دلیل اختلال در استفاده از ابزار‌های بازاریابی دیجیتال، لطمه به عملیات روزانه استفاده از ابزار‌های ارتباط با مشتریان، صدمه به عملیات جاری شرکت به دلیل اختلال در استفاده از ابزار‌های طراحی و توسعه محصول، افزایش آسیب در عملیات جاری شرکت به دلیل اختلال در استفاده از سامانه‌های داخلی شرکت، صدمه به عملیات جاری شرکت به دلیل اختلال در استفاده از ابزار‌های ارتباط درون‌سازمانی، صدمه به عملیات جاری شرکت به دلیل اختلال در تعامل با اشخاص و مؤسسات غیرایرانی، لطمه به عملیات جاری شرکت به دلیل اختلال در تعامل با مؤسسات آموزشی و پژوهشی، لطمه به عملیات جاری شرکت به دلیل اختلال در تعامل با پیمانکاران و اشخاص همکار، لطمه به عملیات جاری شرکت به دلیل اختلال در دورکاری کارکنان از‌جمله عوامل مؤثری است که ضرر و زیان شرکت‌ها به دلیل محدودیت‌های ایجاد‌شده در اینترنت را موجب شده است.

در این مدت اختلالات و قطعی اینترنت دیتاسنتر‌ها منجر به اختلال در ارتباط با upstream دامنه‌ها و همچنین ایجاد مشکلات زیادی در dns resolution دامنه‌ها شد. میزانfailed requestهای منطبق با این شرایط، تقریبا ۱۷۰ برابر وضعیت معمول است. به‌علاوه، تمامی ارتباطات سالم https و handshakeهای داخلی به دلیل سیستم فیلترینگ و تلاش برای بستن سرویس‌های تانل و وی‌پی‌ان تحت تأثیر قرار گرفت. این اختلالات به‌طور مستقیم بیشتر سرویس‌های شرکتی مانند پرداخت‌ها، لاگین‌ها، سیستم‌های اطلاع‌رسانی (۲ fa/Email) و سیستم‌های CICD و مدیریت رلیز، مانیتورینگ و آلرتینگ را تحت تأثیر قرار داد.

به‌جز این، نت‌بلاکس اعلام کرد قطعی اینترنت در ایران ساعتی 1.5 میلیون دلار معادل ۴۵ میلیارد تومان زیان اقتصادی به کشور وارد می‌کند که این یعنی روزانه هزار‌میلیارد تومان به کسب‌ و کارهای اینترنتی و اقتصاد کشورمان خسارت وارد می‌شود.

درآمد پست یک‌سوم کم شد
با کاهش شدید فروش کسب‌ و کارهای آنلاین، شرکت ملی پست هم گزارش داده است که اختلال اینترنت، درآمد پست را یک‌سوم کم کرد.
محمود لیائی، مدیرعامل شرکت ملی پست، با اشاره به اختلال اینترنت در دو هفته گذشته گفت: درآمد شرکت پست یک‌سوم کاهش یافته است و این موضوع نشان می‌دهد یک‌سوم مرسوله‌های پستی و معاملات از طریق اینترنت بین‌الملل و پلتفرم‌های خارجی انجام می‌گرفته است.
مدیرعامل شرکت ملی پست با بیان اینکه یک‌سوم مرسوله‌های پستی و معاملات از طریق پلتفرم‌هایی مثل اینستاگرام انجام می‌گرفته از کاهش یک‌سومی درآمد پست به دلیل کاهش این معاملات در پی اختلال اینترنت در این مدت خبر داد.
به گزارش ماهنامه پیوست، لیائی با اشاره به تلاش مدیران از سال‌های گذشته نسبت به تشویق کسب‌ و کار‌ها به‌منظور استفاده از پلتفرم‌های داخلی، گفت: «از سال‌های گذشته تأکید مدیران ارشد کشور بر این بوده است که افراد و کسب‌ و کار‌ها از پلتفرم‌ها و بستر داخلی استفاده کنند که اگر مشکلاتی از قبیل تحریم و فیلترینگ رخ داد، کسب‌وکار‌ها دچار بحران نشوند اما متأسفانه همچنان بستر کسب‌ و کار‌ها روی پلتفرم‌های خارجی بوده و این مسئله مشکلاتی را برای اقتصاد کشور پیش آورده است».
با تمام این شرایط هنوز چشم‌انداز روشنی درباره زمان عادی‌شدن دسترسی کاربران ایرانی به اینترنت وجود ندارد و مشخص نیست دولت پس از این برای دسترسی کاربران به اینترنت بین‌الملل چه تصمیمی می‌گیرد؟ (روزنامه شرق)

مشاغل آنلاین در احتضار

فاطمه پهلوانی

ابراهیم رحیم پور

مرحوم بهروز جلالی