علمای علم اخلاق می گویند در بین فضیلت های اخلاقی، صبر در صدر همه ی فضیلت ها قرار دارد و بالاتر از آن فضیلتی نیست. البته که رسیدن به این مقام و جایگاه در مرحله عمل نیز کار آسانی نیست! صبر از مفاهیمی است که نقش بسیار مثبتی در زندگی انسان و حفظ سلامت روانی او دارد. صبر به معنی مقاومت در برابر سختی‌ها و از دست ندادن تاب و قرار است، که اگر در وجود انسان نباشد، زندگی کردن و تعامل با دیگران را برای او مشکل می‌کند. اما معمولاً هیچ کس دوست ندارد صبر کند، به خصوص کودکان! چون تمرین شکیبایی در کودکان بسیار دشوار است. آنها طوری متولد شده‌اند که بلافاصله نیازهاشان را اعلام کرده و خواهان برطرف شدن نیازشان در اسرع وقت هستند، پس اگر بتوانید این هنر را به فرزندانتان بیاموزید که برای رسیدن به خواسته هایشان صبر کنند، بزرگترین خدمت را درحق آنها انجام داده و به موفقیت و حفظ تعادل روانی‌شان در زندگی فردی و اجتماعی کمک کرده‌اید.
راه ها و روش های آموزش صبر به کودکان
شاید بتوان گفت اولین گام برای آموزش صبر و تحمل در کودکان، آشنا نمودن آنها با بحث ساعت و زمان است. بهتر است برای این کار از یک تایمر، زمان سنج دارای ثانیه شمار یا یک ساعت شنی استفاده کنید تا هر چه ملموس‌تر بتوانید مسأله زمان را برای کودکان تشریح کنید. بدیهی است که در ابتدا کودکان درک چندانی از مفهوم زمان ندارند. اگر به آنها بگویید: الان میام، باشه بعداً انجام میدیم، به زودی به مقصد می رسیم و ... آنها به درستی متوجه منظور شما نمی شوند. در نتیجه علاوه بر انتظار، احساس سردرگمی را هم تجربه می کنند و این موضوع آنها را بی تاب‌تر می کند. اما آشنا کردن آنها با یک ساعت شنی و یا زمان سنج کار شما را بسیار آسان می کند.
در زمانی که شما و فرزندتان فرصتی برای گفتگو دارید، درباره زمان سنج و نحوه کار آن صحبت کنید. نگاه کردن به ثانیه شمار و یا ساعت شنی روشی عالی برای سپری شدن زمان انتظار است. بدین ترتیب کودک بهتر مفهوم انتظار را درک می کند. روان شناسان کودک معتقدند در زمانی که کودکتان اصرار دارد که داستانی برایش بخوانید، اما شما برای اتمام کار خود به زمان نیاز دارید، یک تایمر را به مدت ۵ دقیقه تنظیم کنید و به او بگویید: وقتی زنگ به صدا درآمد، کتاب را می خوانم! حتی می توانید برای تایمر یا زمان سنج نام قشنگی هم بگذارید تا کودک شما ارتباط بهتری با زمان سنج برقرار کند، مثلا: آقا قوقولی یا خانم دینگی! بعد به او بگویید هر وقت زمان انتظار تموم بشه، آقا قوقولی یا خانم دینگی ما رو صدا می زنه!بعد از آشنا شدن با مفهوم زمان و ملموس شدن زمان انتظار بهتر است در موقعیت های مختلف صبر و انتظار برای رسیدن به خواسته اش را با روش های ملموس و از کم به زیاد با او تمرین کنید. مثلاً با او به پارک بروید تا برای استفاده از وسایل بازی مانند الاکلنگ و تاب، نوبت بایستد و انتظار بکشد! منتظر ماندن و رعایت نوبت از عناصر مهم یادگیری صبر است. هیچ چیزی برای کودک بهتر از این نیست که منتظر نوبت خود برای یک موضوع سرگرم کننده باشد. تنها راه بهتر شدن در این زمینه تمرین است. اگر کودک شما در حالی که برای نوبت بازی با تاب و الاکلنگ منتظر است با دیگران دچار کشمکش می شود، بیشتر به پارک بروید نه کمتر! تا نیاز به خوش رفتاری و صبوری در او تقویت شود. حضور در موقعیت‌های دیگر انتظار کشیدن مانند مطب دکتر، صف خرید فروشگاه، پمپ بنزین، ترافیک، سفرهای جاده ای و… که گریز ناپذیر هم هستند می توانند از موقعیت های جدید و جدی باشند که با همراهی خود از آنها برای آموزش صبر و‌تحمل برای کودک استفاده کرده و تکنیک های مدیریت انتظار را به او آموزش می‌دهید. در نتیجه تکرار و تمرین چنین موقعیت هایی به او کمک می کند تا به خوبی و رفته رفته با مفهوم انتظار کنار بیاید.گاهی هم می توانید بعضی از خواسته ها و نیازهای کودکتان را هدفمندانه به تأخیر بیندازند، تا صبر کردن را بیاموزد. مثلاً اگر دخترتان یک عروسک جدید یا پسرتان یک توپ نو می خواهد، ممکن است هیچ دلیل واقعی برای اجابت فوری خواسته او وجود نداشته باشد. بنابراین انتظار برای فرارسیدن سال نو یا روز تولدش ممکن است به او بیاموزد که می تواند منتظر چیزهای مهم باشد و در آخر به خواسته خود برسد.توجه داشته باشید که اگر این به تأخیر انداختن ها همراه با قول دادن شما بوده و مثلاً قول داده اید که بعد از شستن ظرفها با او بازی می کنید، حتماً به قولتان عمل کنید.
کودک باید بداند اگر منتظر بماند، وعده ای که داده‌اید، محقق می شود. اگر به قول خود وفا نکنید، او دلسرد خواهد شد و نمی داند که دفعه بعدی پس از انتظار، چه اتفاقی رخ می دهد!؟بخاطر داشته باشید که انجام بعضی از بازی های فکری مثل منچ، مارپله و یا ساخت لگو، پازل، جورچین ها و یا کاردستی های اریگامی که با کاغذ درست می شود،
.jpg)
علاوه بر اینکه نوعی سرگرمی و بازی هستند در عین حال می توانند تمرین‌های موثری برای افزایش صبر و صبوری باشند. زیرا این بازی ها بیش تر از بازی های کامپیوتری طول می کشد و به دقت و تامل نیاز دارند!توصیه دیگر ما به شما کاشتن و پرورش دادن گیاهان است. شما می توانید با کمک کودکتان چند دانه بکارید و از آن مراقبت کنید تا رشد کنند، در طول این مدت به کمک تصاویر مراحل رشد گیاه را به کودک نشان دهید تا بداند در انتظار چه چیزیست. این یکی از موثرترین تمرین ها برای کسب مهارت صبوری ست!
گاهی شما می توانید زمان انتظار کشیدن را برای کودک خود شاداب، جذاب و کوتاه کنید مثلا می توانید به وسیله منحرف کردن حواسش به چیزهای دیگری مانند گوش کردن به موسیقی، شمردن ماشین های قرمز، تماشای عبور و مرور مردم، تماشای تلویزیون در اتاق انتظار، صحبت با کودکان هم سن و سال وغیره انتظار را برای او کوتاه و دلچسب کنید. همچنین حواستان باشد که میزان انتظارتان از کودک در مورد صبور بودن باید در حد منطقی بوده و بیش از اندازه نباشد. مثلاً به کدام کودک گرسنه ای می توان گفت که ۵۰ دقیقه صبر کن تا غذا آماده شود!؟ در اینجا بهتر است حتی اگر در رستوران هستید با کمی نان او را راضی نموده و مدت انتظارش را کوتاه تر نمایید تا غذا برسد! و ۲ نکته آخر اینکه اول مراقب رفتار و گفتار و حتی زبان بدن خودتان در هنگام انتظار کشیدن ها باشید که هر قدر صبورانه تر رفتار کنید، کودک شما صبر عملی را از شما بهتر خواهد آموخت و دوم اینکه همواره کودک خود را بخاطر صبوری هایش تشویق کنید تا این رفتار در او تقویت شود. مثلا در صف خرید می توانید بگویید: من می دانم که صبر کردن سخته و مدتی طول می کشه تا نوبت ما بشه؛ اما تو خیلی خوب تونستی صبر کنی و منتظر بمونی! مطمئناً اگر تلاش فرزند خود را تشویق کنید ، طبیعتاً او تلاش بیشتری می کند.
امید است تا با خلاقیتی که شما اولیای گرامی و مربیان عزیز به خرج می دهید موقعیت های مناسب تری جهت آموزش صبر و انتظار برای کودکان فراهم آورید.
اقتباس، تهیه و تنظیم:فاطمه موسوی، روانشناس و زوج درمانگر
شاهین نوش آبادی، مشاور امور خانواده
