پرداختن به امور معنوی، دعا، نماز، نیایش و همچنین توجه به ابعاد هنری در تمامی زمینه ها می تواند منبع خوبی برای سلامت و رشد روح و روان انسان باشد. به همین دلیل در علم روان شناسی نیز به این موضوع توجه جدی می گردد. امروزه کنکاش درباره معنویت و تجربه های معنوی، با این پیش فرض همراه است: افرادی که دارای زندگی معنوی فعال هستند، بدون شک از نظر روان شناختی افراد سالم تری می باشند.
در واقع، پیشرفت علم روان شناسی از یک سو، و ماهیت پویا و پیچیده جوامع کنونی از سوی دیگر، باعث شده که نیازهای معنوی بشر در برابر خواسته ها و نیازهای مادی قد علم کنند و اهمیت بیشتری بیابند. اکنون کم نیستند تعداد افرادی که نیازهای معنوی آنها آنچنان بر زمین مانده که حتی دچار بیماری های جسمی نیز شده و نیاز به معنویت درمانی پیدا کرده اند!
معنویت درمانی چیست؟
در روزگاری زندگی می کنیم که مشاهده می شود انسان در تلاش است تا جهان را از نو شناسایی کرده و درکی دقیق و عمیق از طبیعت، محیط زیست، کهکشان، و به طور کلی از خلقت و عالم ماوراء به دست آورد. اینجاست که بُعد معنوی انسان خودنمایی می کند.
در طول حیات بشر، کنکاش درباره معنویت و تجربه های معنوی، با این پیش فرض همراه بوده که افراد دارای زندگی معنوی فعال، بدون شک از نظر روان شناختی افراد سالم تری هستند. در واقع، پیشرفت علم روانشناسی از یک سو، و ماهیت پویا و پیچیده جوامع نوین از سوی دیگر، باعث شده است که نیازهای معنوی بشر در برابر خواسته ها و نیازهای مادی قد علم کنند و اهمیت بیشتری بیابند.
در واقع اگر تلاش شود که از ایمان قلبی افراد برای بهبود وضعیت خلقی، روحی و روانی آنها بهره گیری شود می توان گفت وارد حیطه ی معنویت درمانی شده ایم.
بنابر این معنویت درمانی، رویکردی درمانی است که بر بُعد متعالی و روحانی فرد بیمار تمرکز می‌کند. در این رویکرد، درمانگر با کسب آگاهی و با شناخت از منشأ بیماری و فعال کردن مکانیسم شفا در بدن بیمار، به او کمک می کند تا مکانیسم شفا را در بدن خود فعال نماید و به بهبود کامل از بیماری های جسمی و روانی دست یابد.
اگر بخواهیم خیلی کوتاه و دقیق از درمان معنوی صحبت کنیم، می توانیم از واژه “شفا” بهره ببریم. شفا یعنی بهبودی کامل و برطرف کردن ریشه و علت عارضه و بیماری از طریق روح و ذهن افراد.
معنویت درمانی به بیماران کمک می کند تا از طریق متافیزیک و نیروی برتر، به بهبودی کامل روحی و جسمی دست یابند. این رویکرد برخلاف پزشکی یا روانپزشکی که بر تن و روان مطالعه کرده و دارو تجویز می نماید، بیشتر بر روی روح متعالی انسان مطالعه می کند. این شیوه نیازهای روحی و معنوی افراد را برآورده کرده و نیز بسیاری افراد با درمان معنوی موفق به شفا از عارضه های جسمی مثل گوارشی، قلبی، کلیوی و عارضه های روانی همچون افسردگی، اضطراب، وسواس و اختلال دوقطبی می شوند.
از مهمترین شیوه های معنویت درمانی ”خودشفابخشی” است. در این شیوه، درمانگر سعی می کند به مراجع خود کمک کند تا او بتواند تندرستی اش را با پاکسازی افکار و مدیریت فکر، ذهن و احساسات و بازسازی حافظه سلولی، بازیابی کند.
در حقیقت معنویت درمانی با رویکرد خودشفابخشی توسط خود فرد اما با راهنمایی درمانگر انجام می شود. مثلا یکی از مهمترین دلایل بیماری های جسمی در بدن انسان، افکار منفی، افسردگی و استرس می باشد. اندوه و نشخوار فکری نسبت به مشکلات گذشته منجر به افسردگی می شود و اضطراب و دلشوره نسبت به اتفاقات آینده ایجاد استرس می کند و نگه داشتن این دو در درون انسان توسط خودش و به مدت طولانی، باعث می شود تا در وضعیت بقای او اختلال پیش آمده و بیماری های متعددی را در بدنش ایجاد کند.
در این موقعیت فرد سه راه پیش رو دارد: اول اینکه به دنبال درمان خود نباشد و خود را به دست روزگار بسپارد که بدیهی است هر روز وضعیت بدتر و بغرنج تری پیدا می کند. متاسفانه تعداد این افراد در جامعه ی ما کم نیست! دومین راه مراجعه به روانپزشک و دارو درمانی است که معمولاً پس از یک دوره دارو درمانی وضعیت بیمار رو به بهبودی می رود. اما راه سوم که از سرعت درمانی بیشتری برخوردار است همین روش معنویت درمانی و خودشفابخشی است که در برابر “خودبیمار سازی” قرار می گیرد؛ یعنی همان فرآیند افکار منفی و فشار های عصبی که در طول زمان باعث بیماری در بدن فرد شده است، تلاش می شود تا با کمک خود بیمار غیرفعال شده و بجای آن افکار مثبت و سازنده و احساسات متعالی فعال شود که از این طریق با سرعت بیشتری می تواند بدن را به حالت سلامتی برگرداند و بیماری را درمان کند. زیرا اصل کارکرد بدن بر سلامتی است نه بیماری و ایجاد سلامتی برای بدن به مراتب ساده تر از ایجاد بیماری است.
ما در هفته ی آتی نیز به ابعاد دیگری از معنویت درمانی خواهیم پرداخت.
امید است در روزها و شب های ماه مبارک رمضان که سرشار از امواج مثبت و معنویت است، همه ما برای تغذیه ی سالم روح و روان خود تلاش بیشتری نماییم.
اقتباس، تهیه و تنظیم:
فاطمه موسوی، روان شناس و زوج درمانگر
شاهین نوش آبادی، مدرس و مشاور امور خانواده
